2019/2020

Rozprawa dźěławosće předsydy Maćicy Serbskeje 2019/2020

Z poł lětom zapozdźenjom lětušu hłownu a wólbnu zhromadźiznu Maćicy Serbskeje koronapandemije dla nětko hakle přewjedźemy. A to je tež přičina, zo njejsmy po zwučenym wašnju na žurli Serbskeho muzeja, ale městna dla na wjetšej žurli Serbskeho domu tu w Budyšinje.

Za zjawne zarjadowanja płaća w mjezsobnym wobchadźenju znate předpisy, kotrymž mamy wotpowědować. Jedyn z nich rěka, zo měli zjawne zarjadowanja jenož jednu hodźinu trać a tohodla smy so w předsydstwje rozsudźili, zo wšitke rozprawy – nimo rozprawy předsydy a finančneje – dočasnje w Rozhledźe wozjewimy. (hlej 09/2020) Prěni předsyda znowazałoženeje Maćicy Serbskeje, dr.Měrćin Völkel je wjace króć a rady naspomnił, zo steji Rozhlad w tradiciji Časopisa Maćicy Serbskeje.

Dźěławosć z Domowinu: Na 19. hłownej zhromadźiznje Domowiny běchmy z třomi čłonami wobdźěleni. Marka Cyžowa skutkowaše w redakciskej komisiji sobu a poda diskusijny přinošk. Předsyda rěčeše k třom naležnosćam, wospjet, zo měł Serbski dom w Budyšinje jako towaršnostne, kulturne a politiske srjedźišćo dale eksistować a zo so zjawnostne dźěło so polěpšić ma. (Pokazka: Dźens na dźeń před 114 lětami bu Maćičny Serbski dom při Lawskich hrjebjach w Budyšinje poswjećeny. W ČMS z lěta 1904 čitamy pod nadpismom „Swjedźeń ,Serbskeho doma῾“ mj. dr. słowa šolastika Jakuba Skale, sekretara MS: „Smy poswjećili ... swój dom, kotryž ma wot nětka być kaž widźomny pomnik swěrneho, horliweho, njewustawaceho dźěła ..., tak tež na wšě časy srjedźišćo idealnych prócowanjow, narodnych a spomóžnych skutkow našeho luda.“ – „Zhromadźiznu z wutrobnymi a horliwymi słowami postrowił a ... swoju wotewrjensku rěč měješe předsyda MS, biskop dr. Jurij Łusčanski. Po ... rozprawje sćěhowaše swjedźenski přednošk redaktora Časopisa Maćicy Serbskeje knjeza profesora dra. Muki wo połobskich Słowjanach... Swjedźenska baseń ,Serbski dom w Budyšinje‘ J. Barta-Ćišinskeho skónči ,Dom Serbam k zbožu stać a kruty budźe, Hdyž w njebjesach ma škit a zakład w ludźe.‘“)

Zdruha měli so wjesne muzeje dwurěčneje Łužicy do zamołwitosće třěšneho zwjazka přiwzać a cyłkowny nawod z wěcywustojnymi ludźimi organizować. To je so – łahodnišo – zapisało do směrnicow Domowiny dypk 5.2.6.

A třeći naš namjet, tež w směrnicach (a tam jako dypk 10.2.5.) zapisany, je, zo podpěrujemy požadanje města Žitawy wo Europsku kulturnu stolicu 2025. Tale naša podpěra doporučujo zhromadne přewjedźenje swjatka w třikrajowym regionje, je mjeztym bohužel wotbyta, dokelž je so zamołwity gremij hižo za pjeć druhe města rozsudźił, a nic za Žitawu.

A tež na diskusiji wo wustawkach třěšneho zwjazka, kotrež maja so klětu znowa wobzamknyć, smy wobdźěleni. 

Dale wobsteji naše zhromadne dźěło z Domowinu přez Maćicarku Marku Cyžowu w Zwjazkowym předsydstwje a tak njeposrědnje informacije dóstawamy. Zdobom wona wuběrk za zjawnostne a lobbyjowe dźěło nawjeduje. Za wobšěrne dźěło wuznamjeni so wona lětsa z prawom z Čestnym znamješkom Domowiny. Dr. Ines Kellerowa skutkuje spomóžnje dale w Mytowanskim wuběrku Domowiny. Přeprošenju kóždolětneho wuradźowanja předsydy Domowiny z předsydami a županami swěru sćěhujemy.

Na tutym městnje dźakuju so čłonam Mytowanskeho wuběrka, zo sćěhowachu našemu namjetej prof. dr. Geralda Stona w Oxfordźe za swój žiwjenski skutk za serbske stawizny a literaturu 2019 wuznamjenić. Tak smy jemu dźak a připóznaće Serbow sposrědkować móhli.  

Tež dźěławosć Załožby za serbski luddale swěru podpěrujemy z tym, zo naši čłonojo w gremijach skutkuja a to Měrana Cušcyna wěcywustojnje w kuratoriju Myta Ćišinskeho a naša młoda čłonka dr. Lubina Malinkowa jako zastupowaca čłonka załožboweje rady.

Zhromadnosć z Delnjej Łužicu. Je hižo z dobrej tradiciju, zo so kóžde lěto ze zamołwitymi zjawneho žiwjenja, z jednym towarstwom abo zwjazkom w dwurěčnej Łužicy zetkawamy, zo bychmy wo jich dźěle, wo aktualnej situaciji zhonili. A nawopak, zo su woni wo Maćičnym dźěle informowani. Tak rozmołwjachmy so zańdźene lěto z předsydstwom Delnjoserbskeho kulturneho towarstwa Studnja w Choćebuzu. Nawoda a kulturny manager Robert Engel je nam dźěławosć spočatk lěta 2017 załoženeho towarstwa předstajił. Předsydstwo towarstwa – jemu přisłušeja sedmjo čłonojo – funguje za najwšelakoriše lajske kulturne skupiny jako agentura z wjacorymi fachowcami na polu hudźby, rejow a spěwa, kotřiž wšelake skupiny poradźuja a tež nawjeduja. Delnjoserbske kulturne towarstwo Studnja je zapisane towarstwo a štyrjo fachowcy so podźělne wot Załožby za serbski lud financuja. 

Dołholětny předsyda Maśicy Serbskeje dr. Pětš Šurman je so w swojej rozprawje lětušeho dźěła hižo wuprajił.

Wjeselimy so, zo je zajim w Hornjej a Delnjej Łužicy na Maćičnych mytach dale a bóle přiběrał. Prócowanja mojeho předchadnika Jana Malinka nětko po pjeć lětach kedźbyhódne płody njesu. Jara zwjeselace je lětuše wobdźělenje młodostnych, gymnaziastow a studentow na wubědźowanju Maćičnych mytow. To su Mukowe a Hórnikowe myto za Hornju a Šwjelowe myto za Delnju Łužicu.

Z tohole městna našu najwutrobnišu gratulaciju wšitkim młodym dobyćerjam! Su to Anna Měrćinowa, Franciska Grajcarekec, Charlotte Kušyc a Damian Dyrlich kaž tež Isabelle Grätz, Jennifer Kretschmar a Fritz-Erich Schewelis. Wobžaruju, zo smy Wam wšitkim jenož z listom a zjawnje přez medije a nic wosobinsce na dostojne wašnje – korony dla – gratulować móhli. Njech su Wam naše myta dalši pohon do serbskeho dźěła, při čimž mamy nadźiju, zo je tele Waše dźěło takrjec móžne zahajenje zhromadneho dźěła a skutkowanja z Maćicu.

Wusahowacy podawk lětušeje doby běše 4. mjezynarodny kongres Maćicow, a to wospjet wuhotowany wot Maticy Słowakskeje wot 4. do 7 junija 2019 w Martinje. Na kongresu so Maćicarjo z Čěskeje, Słowjenskeje, Madźarskeje, Serbiskeje, Čorneje Hory, Rumunskeje, Bołharskeje, Ukrainy, Ruskeje a Łužicy – z Marku Cyžowej a předsydu – wobdźělichu kaž tež dalši zastupjerjo słowjanskich tu- a wukrajnych institucijow. Wuradźowachmy wosebje wo tym, na kotre wašnje móhli w realnym procesu globalizacije, liberalizowanja a nowych informaciskich technologijow zhromadne dźěło pohłubšić a sej mjez sobu pomhać. Na kongresu přednošowaše tež předsyda Maćicy Serbskeje a na jeho nastork zapisa so do wuslědkow kongresa a přichodnych předewzaćow, zo maja so projekty słowjanskich Maćicow pruwować, kotrež móhli so do lisćiny imaterielneho kulturneho herbstwa UNESCO zapisać. Na namjet słowakskeje Maćicy smy so dojednali, přehlad wuznamnych słowjanskich wosobinow zestajeć a na stronach Maćicy Słowakskeje wozjewić, na čož pak potom kóžda z Maćicow pola sebje skedźbni. To smój sčiniłoj a podałoj anotaciju J. A. Smolerja, M. Hórnika, A. Muki a M. Völkela z tekstom (serbsce a słowaksce) a fotom. Přehlad ma so wozjewić pod hesłom Galérija významných slovanských osobností.Tutón zhromadny skutk je zdobom dopokaz za to, zo tež Maćicarjo nowe medije w swojim dźěle zapřija.

W diskusiji skedźbnich skrótka na to, zo je so před lětomaj dalša, 15. Maćica załožiła, mjenujcy Matica bošnjačka w Nowym Pazaru w Serbiskej. Je to prěnja muslimska Maćica a smy wćipni, hač so wona dotal čisto křesćanskim Maćicam přidruži.

Je lědma serbskich zarjadowanjow w Hornjej a Delnjej Łužicy, na kotrychž so jedyn z Maćicarjow njewobdźěli, ćim bóle, hdyž spomina sona bywšich zasłužbnych Maćicarjow. Tak smy zańdźene lěto na dnju do našeje hłowneje zhromadźiznjey na dołholětneho předsydu a čestneho čłona MS Michała Hórnika składnostnje jeho 125. posmjertninspominali, a to na dnju zhromadnje z čłonami TCM při jeho rowje na Mikławšku wobkedźbujo jeho serbsko-słowjansku wzajomnosć, wo kotruž so tež my dale prócujemy. Spominachmy w štyri rěčach – hornjo- a delnjoserbsce, rěčeštaj farar G. Wornar a dr. A. Pohončowa a čłonaj Maćicy dr. Piotr Pałys z Opola a Radek Čermak z Prahi hódnoćištaj w swojej maćeršćinje wšosłowjanske skutkowanje našeho wótčinca. Składnostnje jubileja smy row M. Hórnika a F. Rězaka znowa wosadźeć dali.

Na sławneho kěrlušerja Michała Jana Wałdu składnostnje jeho 225. posmjertnin spominachmy njedźelu, 14. oktobra 2019 z jeho tekstami a komentarami na nyšporje w Baćońskej cyrkwi a Katolski Posoł wozjewi k česći jubilara wobšěrny nastawk. 

Naše towarstwo je so tež na zarjadowanjach spominajo 75. posmjertniny Marje Grólmusec wobdźěliło. Wona je 22lětna 1918 do Maćicy Serbskeje zastupiła. Zhromadnje z gmejnu a šulu „Marja Grólmusec“ Radwor kaž tež z DGB a SPD, Domowinu a Serbskim ludowym ansamblom běchmy na zarjadowanjach w Radworju a Budyšinje w awgusće 2019 na česć M. Grólmusec wobdźěleni.

Samozrozumliwe je wobdźělenje našich čłonow na wšitkich Maćičnych akademijach w Budyskim Wjelbiku, kotrež stawizniska sekcija pod nawodom Trudla Malinkoweje swěru wuhotuje. Wosebje sylne wobdźělenje běše na přednošku Jana Malinka wěnowane 200. posmjertnym narodninam sobuzałožerja Maćicy Jaroměra Hendricha Imiša.Wjele zajimcow wobdźěli so tež na swjedźenskich dwurěčnych kemšach a wustajeńcy na městnje jeho skutkowanja w Hodźiju. Wopominanje ležeše wosebje w rukach Serbskeho ewangelskeho towarstwa a Hodźijskeje wosady.

Dnja 15. junija zańdźeneho lěta je Słona Boršć na prěnje naspomnjenje wsy před 660 lětami spominała a při tym wězo tež na sławneho wjesnjana Handrija Zejlerja.Při tutej składnosći so na jeho wuznamne skutkowanje z nowej tafličku před ródnym domom skedźbni. Dwurěčnje je tam napisane „Serbski basnik, narodźeny w Słonej Boršći / 1847 sobuzałožer wědomostneho / towarstwa Maćicy Serbskeje“. Mjez rěčnikami jimaše so tam tež předsyda MS serbsce a němsce słowa.

W rjedźe spominanjow njech je tohorunja skedźbnjene na 200. narodniny spisowaćela Theodora Fontaneho zańdźeneho lěta w decembrje. Naspomnjenja hódne je, zo je Fontane 3. apryla 1873 Maćicy k 25. róčnicy załoženja rukopisnje gratulował. Z přinoškom a wozjewjenjom awtografa jeho gratulaciskeho pisma je předsyda w Nowym Casniku (9.9.2019) na to skedźbnił. 

Zhromadne dźěło z towarstwami a institucijemi w tu- a wukraju je z dobrej tradiciju Maćicy a Maśicy. Njech su jenož někotre přikłady naspomnjene: z Towarstwom Cyrila a Metoda, ze Serbskim ewangelskim towarstwom kaž tež z Delnjoserbskej dźěłowej kupku Serbska namša, runje tak ze Spěchowanskim towarstwom Smolerjec kniharnje.

Někotre lěta hižo pěstujemy dobry kontakt k Sakskemu entomologiskemu towarstwu – wědomosć wo insektach, překasancach – a jeho předsydźe prof. Bernhardej Klausnitzerej. Tutomu towarstwu přisłušachu a přisłušeja přeco tež Serbja, kaž wjele lět hižo wučer, lektor a Maćicar Jan Kral. Tohodla na tutym městnje rady na jeho knihu „Zelena radosć – Na slědach serbskich přirodospytnikow“, kotruž je LND lětsa wudało, skedźbnju. W knize wón na zajimawe wašnje dźěławosć a wuznam wosebje Maćicarjow wopisuje. Tam předstajeni přirodospytnicy běchu wšitcy Maćicarjo – hač na Hadama B. Šěracha (1724–1773), dokelž za jeho čas MS hišće njeeksistowaše.

We wukraju smy derje zwjazani ze „Společnostu přátel Lužice“ w Praze a „Pro Lusatia“ w Opolu. Wjeselu so, zo su někotři z towarstwow zdobom čłonojo našeho towarstwa. Witam tu mjez nami našeho čłona, předsydu tamnišeho towarstwa dr. Piotra Pałysa z Opole, čěscy přećeljo so tu lětsa – korony dla – bohužel wobdźělić njemóža.

Naše wzajomne dźěło njewobmjezuje so jenož na skutkowanje z druhimi Maćicami, ale su tež přeprošenja z wukraja, kotrež rady sćěhujemy. Tajki wuwzaćny podawk woznamjenješe prěnja manifestacija čěskeho ludu za swobodu a prawa Serbow před 150. lětami na horje „Mužský“ we wokrjesu Mladá Boleslav. Na tehdomnišej manifestaciji je rěčał dr. Jan Cyž, a to před něhdźe 30.000 Čechami. Na tutón jubilej je so zańdźene lěto 13. junija w přitomnosći senatora dr. Jaromíra Jermářa wopomnjenska tafla poswjećiła a Maćicar Jurij Šołta-Nowowjesčanski je w stawiznach jónkrótnu solidaritu susodneho ludu hódnoćił a so w mjenje Serbow dźakował. Našemu swěrnemu čłonej gratulujemy k wuznamjenjenju z lětušim Mytom Domowiny.

Lětuši „Rok Lužických Srbů“w Liberecuz wjele wšelakimi přihotowanymi zarjadowanjemi wot Liberecskeho towarstwa „Societas Amicuum“ smy wobsahowje sobu přihotowali. Pandemije dla pak je wjetši dźěl wuwzaćnych zarjadowanjow wupadnyć dyrbjał resp. zarjadowanja so pozdźišo přewjedu.

Wot towarstwa „Swj. Ludmila 1100 lět“ dóstawam prawidłownje dale informacije a my towarstwo wo podawkach nastupajo patronku Čěskeje pola nas informujemy. Wobžarujemy, zo njeběše nam Serbam – tež pandemije dla – móžno sej zajimawu wustajeńcu k stawiznam swj. Ludmile w muzeju Rostocky blisko Prahi wobhladać. Na klětušich jubilejnych zarjadowanjach w spominanju wotprawjenja swjateje w Čěskej so cyle wěsće tež Serbja wobdźělić budu.

Skoro na kóncu rozprawy wróćo zaso do domizny a to do Drježdźan tamnišemu muzejej Józefa Ignaca Kraszewskeho (1812–1887). Z nawodnicu Joannu Magacz smy wjele lět zwjazani a so mjez sobu wo zajimawych zarjadowanjach informujemy. Znate je, zo je pólski spisowaćel a stawiznar Kraszewski wosebje serbsku studowacu młodźinu z pjenjezami podpěrował. Tak sta so z čestnym čłonom našeje Maćicy.

W swójskej naležnosći.Předsydstwo je so prawidłownje dwuměsačnje zetkało a z dobrym wobdźělenjom wuradźowało. Wězo běše tež naše dźěło pandemije dla wot měrca sem jara wobmjezowane.

Někotre lěta hižo je so předsydstwo wjac króć z wuhotowanjom noweho loga a komunikaciskich srědkow a wopismow zaběrało, wjele diskusijow je nam nowe wobličo, nowe logo a layout z wjele namjetami Maćicy Serbskeje wunjesło. Wo zeskutkownjenje je so Marka Cyžowa postarała. Nětko nadźijamy so, zo je so nam kónčny rozsud poradźił a zo su čłonojo z nim spokojom. Z nowym wobličom mamy dwubarbne listowe łopjena, nowe wopisma, mapy a printowe wudźěłki.

Na zahajenju našeje zhromadźizny smy spominali na našich zemrětych čłonow. Dnja 8. decembra 2019 jo zemrěł něgajšny pśedsedaŕ Maśice Serbskeje a cesny cłonk Maćice Serbskeje, Měto Pernak. Glědajucy na jogo wuznamnu rolu pśi nowozałoženja Maśice Serbskeje smy na njogo źinsa z nekrologom spominali, kenž jo nam dr. Madlena Norbergowa pśednjasła. Spominali smy na Korlu Lejnika, ekonoma ze Slepoho, kotryž je tež w Serbskim ludowym ansamblu a Serbskim instituće w Budyšinje skutkował. Wón je lětsa 18. měrca w starobje 93 lět zemrěł. A zemrěł je 22. meje rěčespytnik dr. Helmut Jenč w starobje 84 lět. Njeboćički bě wot nowozałoženja Maćicy Serbskeje z jeje čłonom; wón nawjedowaše wot 1993 do 1998 Sekciju serbska rěč, nimo toho skutkowaše wot 1994 hač do zastupa na wuměnk w lěće 2001 jako předsyda Hornjoserbskeje rěčneje komisije. Našim zemrětym čłonam słuša připóznaće a wulki dźak. 

Rady witamy pjeć nowych čłonow do našeho towarstwa.Su to dr. Robert Lorenc ze Zhorjelca, wědomostny sobudźěłaćer Serbskeho instituta w kulturno-wědomostnym wotrjedźe, dr. pd. Thomas Menzel z Kulowa, wědomostny sobudźěłaćer Serbskeho instituta w rěčespytnym wotrjedźe a Syman Pětr Cyž z Worklec, nawoda Ludoweho nakładnistwa Domowina. Z wukraja witamy w našim towarstwje Terezu Hromádkovu z Prahi, wona je studentka na Instituće srjedźnoeuropskich studijow na Filozofiskej fakulće Karloweje Uniwersity, a dr. Renatu Bura, rěčespytnicu na Jagielonskej uniwersiće w Krakowje. Witajće k nam! Tak je naše čłonstwo na dohromady 111 Serbow a wukrajnych přećelow rozrostło. 

Na kóncu rozprawy dźakuju so za štyri lěta dobreho a wunošneho zhromadneho dźěła wšitkim sobustawam předsydstwa – městopředsydce, dr. Ani Pohončowej za wobhladniwu podpěru, Marce Cyžowej za sobudźěło w třěšnym zwjazku na dobro wšitkich Serbow, Jance Pěčkojc de Lévano za wobstajne protokolowanje wuradźowanjow, čłonkam dr. Annett Brězanec, dr. Ines Kellerowej a Jěwje-Mari Čornakec a čłonej prof. Dietrichej Šołće jara wutrobnje. Wosebity dźak słuša Trudli Malinkowej a Měrkej Šołće za spušćomne nawjedowanje sekcijow, runje tak kaž předsydomaj rěčneju komisijow dr. Soni Wölkowej a dr. Fabianej Kaulfürstej za dobre a wobhladniwe dźěło!

Před nic cyle 30 lětami, jedne lěto k tomu hišće faluje, bu Maćica Serbska z dr. Měrćinom Völkelom jako předsydu znowa załožena. Z tehdomnišeho předsydstwa skutkujetej Jěwa-Marja Čornakec dale jako zamołwita za financy a Trudla Malinkowa jako předsydka sekcije a wuběrka w towarstwje. Za tele dołholětne spomóžne dźěło w nawodnistwje Wamaj mój nanajwutrobniši dźak! A do tohole koła słušam připódla tež ja, jako třeći čłon.

Mjeno Měrćina Wirtha so na tutym městnje hišće naspomniło njeje, tohodla jemu, nawodźe čłonskeje statistiki a finančneje knihi najwutrobniši dźak! Mjenować chcu tež swěrneho čłona, kotryž bóle zaćichim dźěła a to ze swojej kameru. Je to Ludwig Sachsa, kotryž je, jeli so njemylu, wšitke Maćične zarjadowanja w Hornjej a Delnjej Łužicy swěru fotografował a tak dokumentował. Dźak Tebi, Ludwigo!

Mój wosebity dźak słuša předsydźe Maśicy Serbskeje dr. Pětšej Šurmanej za jeho mjeztym hižo 13 lět trajacy njesprócniwy nawod našeje „młódšeje sotry“ Maśicy Serbskeje w Delnjej Łužicy! Dźakujemy so sobustawam Maśicy a smy sej dalšeho dobreho zhromadneho skutkowanja wěsći.

Je to dźensa moja štwórta a zdobom poslednja rozprawa jako předsyda tohole najstaršeho nadregionalneho serbskeho towarstwa. Dźakuju so tuž wšitkim, kotřiž su Maćične dźěło podpěrowali a prošu wšitkich, zo bychu swoju podpěru runje tak nowemu předsydstwu poskićeli a je swěru podpěrowali.

Na žurli Budyskeje radnicy steji w złotych pismikach starodawne hesło „Da Domine incrementum“. Před lětomaj je wyši měšćanosta wo serbski přełožk prosył, zo by so hesło tež w našej maćeršćinje w radnicy jewiło. Maćica Serbska je přełožk podała, tak zo žurlu nětko dwurěčne – łaćonske a serbske – hesło w złotym pismje debi: Knježe daj rozrost – Da Domine incrementum. – To přeju dale tež našej Maćicy Serbskej.

Jurij Łušćanski