Župa Dolna Łužyca z. t. jo se załožyła 31. maja 1991 a źěła wót togo casa ako samostatne zapisane towaristwo. Swóje kórjenje ma w něgajšnych regionalnych respektiwnje wokrejsnych zwězkach Domowiny w Chóśebuzu (załožony 1949/50), Gubinje/Baršću, 1954), Kalawje/Lubinje, (1955) a Grodku (1956). Žycenje, se organizěrowaś, pak jo dało mjazy Serbami w Dolnej Łužycy južo wjele jěsnjej. Někotare wót nich su słušali 1912 k załožeńskim cłonkam Domowiny we Wórjejcach.

Z něźi 2000 cłonkami we wěcej ako 35 kupkach Domowiny a wokoło 19 towaristwow se rozmějo župa Dolna Łužyca sama ako kšywowy zwězk pód wjelikim kšywom Domowiny – Zwězka Łužyskich Serbow. Wjeleserakosć swójich cłonkojskich kupkow sega pśi tom wót serbskich błośańskich rybarjow pśez ansamble a spěchowańske towaristwa muzejow až ku tym młogim domowniskim, drastwinym a tradiciskim towaristwam. Wósebnje zwjaseleca jo wjelika licba młoźinskich kupkow Domowiny. Je pódpěrujo młoźinski koordinator, kótaryž jo se mógał z financielneju pódperu wšakich komunalnych a statnych zastojnstwow pśi župje pśistajiś.

Swójo sedło ma župa Domowiny gromaźe z dalšnymi serbskimi institucijami w Serbskem domje w Chóśebuzu. Toś ten twóri wót 1990 kulturelny a politiski centrum Serbow w Dolnej Łužycy. Wupominanje pó cłonkach nejmócnjejšeje župy Domowiny jo, zmócniś narodnu identitu ze spěchowanim rěcy a kultury. To pśitrjefijo za dolnoserbsku rěc rowno tak ako za serbske nałogi a tradicije. W tom procesu njejźo bźeze pśesajźenja a nałožowanja kazniski póstajonych pšawow narodnych mjeńšynow w Bramborskej, kenž muse se pśecej zasej pominaś a na kótarež musy se źiwaś. Wejsańska młoźina a wjele dalšnych towaristwow su pśi woplěwanju pśedewšym rolnikarski pregowanych nałogow ako na pśikład zapusta, jańskego rejtowanja abo kokota wjelgin aktiwne. Z takimi zarědowanjami se raźijo, młoźinu zasej za serbske temy zagóriś. Domowinska župa se mimo togo angažěrujo za zachowanje jadnorazowego pokłada spiwow togo regiona a teje daloko pśez granice Dolneje Łužyce znateje serbskeje drastwy, kenž jo se 2013 wuznamjeniła ako „Drastwa lěta Nimskeje“. Do pśichoda segajuce projekty ako rěcnowědomnostne slěźenja Serbskego instituta a wuwiśe młodeje mody pód titelom „serbski modern“, kenž se zapěra na narodne tradicije, se wót župy pódperuju. Jadno śěžyšćo jo dwójorěcne kubłanje z Witaj-projektom w źiśownjach, hortach a šulach. Intensiwnemu źěłoju pśedewšym maminorěcnych, kenž pśi kubłańskem procesu w źiśownjach sobu statkuju, wucabnicam a wucabnikam a nic naslědku wjele starjejšym a starym starjejšym mamy se źěkowaś, až ma serbska wucba dobry fundament. Až do źinsajšnego se wustatkuju w Dolnej Łužycy te až do 20. stolěśa trajuce masiwne statne, cerkwinske a towarišnostne napšawy germanizacije. Wóni su wósebnje wobwliwowali rěcne zaźaržanje a su wjadli pla wjele luźi k tomu, až su jano hyšći rědko serbski powědali, což jo zasej narodne wědobnje wósłabiło. Slědy togo su až do źinsajšnego cuś. Dolnoserbska rěc licy mjaztym k nejmócnjej wogrozonym rěcam w Europje. Situacija se hyšći pśiwóstśijo pśez wótbagrowanje jsow za dobywanje brunice w starodawnem sedleńskem rumje serbskego luda. Dla źěła zawinowany lěta dłujki wótchad pśedewšym młodych luźi ako teke demografiske wuwiśe w tom regionje su ten proces hyšći póspěšyli. Pśeto jo pśdewšym młoźina nosarka wejsańskich nałogow a jano wóna rěc pśiducej generaciji dalej daś móžo, intensiwěrujo župa swóje aktiwity w wobcerku młoźinskego źěła a woplěwanja rěcy.

Župa Dolna Łužyca organizěrujo a pódpěrujo wjele kulturelnych zarědowanjow wót muziki pśez źiwadło až ku wejsańskim swěźenjam. Te jano njerozwjasele, ale wuskoboźe a zmócnje sebjewědobnje narodneje mjeńšyny. Wšykne, kenž kśě se za zgromadny serbski pśichod w Dolnej Łužycy angažěrowaś, su wutšobnje witane w župje Dolna Łužyca z. t. a w jeje cłonkojskich towaristwach.

tekst: Constanze Knappe

přełožk: Erwin Hanuš