Zwězk serbskich rucnikarjow a pśedewześarjow z. t.

 

 

Za źěło a klěb we Łužycy

Serbske pśedewześarje su sebjewědobnjejše. Jo jasna wěc a se wót samego rozmějo, až se z dwójorěcnym napisom na pśedewześu zjawnje k swójej serbskej narodnosći wuznawaju. Inseraty a wózjawjenja w casninach su serbske abo dwójorěcne, góspodarskopolitiske zarědowanja wótměwaju se teke serbski. Młode pśedewześarje wědobnjej z toś teju temu wobchadaju. Swět jo jim šyroko wótwórjony. Na studiju a dalejkubłanjach rozglěduju se w drugich stronach a wrośe se z noweju perspektiwu do domownje – teke z nazgónjenim, až su we wukraju narodne tradicije teke w góspodarstwje žywe. Teke we Łužycy take tradicije južo pśez generacije su, mógali se pak how a tam wědobnjej woplěwaś. To serbskich rucnikarjow a źěłarstwo wugbajucych tomu pógnuwajo, ze sponsoringom abo darami serbske kulturne žywjenje na jsach dalej pódpěrowaś, ako na pśikład kužde lěto nazymske koncerty abo 2012 EUROPEADU, europejske mejsterstwa narodnych mjeńšynow we Łužycy.

Wuznaśe k serbskim kórjenjam jo to jadne, mechanizmy wikowego góspodarstwa to tamne. Za cas pśewrośenja se kněžece žycenje, až dejali komuny w serbskich stronach pśi wuźělenju nadawkow wěcej na serbske firmy źiwaś, wšak kazń wobgranicujo. A serbske pśedewześa trjebaju tek nadawki Nimcow, pśeto njamógu jano ze serbskeje wokolnosći žywe byś. Muse se toś, ako kužde druge góspodarske pśedewześe, z kwalitu a spušćobnosću pśesajźiś.

Zwězk serbskich rucnikarjow a pśedewześarjow jo se 1997 załožył, aby serbske góspodarske zajmy lěpjej zastupowaś mógał. Towaristwa z toś takim wusměrjenim až dotchměst njejo dało. Serbske góspodarske zwězki, kenž kóńc 19. lětstotka nastali su, su byli rolnikarske abo wikowańske drustwa. Wšak su byli Serby pśewažnje rolnikarski lud, z cogož až do źinsajšnego jich wuska zwězanosć z byśim a serbskeju zemju wuchadajo. K pśedchadnikam źinsajšnego zwězka jo słušał 1918 w Chrósćicach załožony Serbski zwězk w Budyšinje. Jaden z jogo zaměrow jo był, „serbskemu źěłaśerjoju k dosegacemu mytoju doma we Łužycy dopomagaś a jomu zasedlenje w domowni zmóžniś …“10. Toś to pominanje jo až do źinsajšnego aktualne.

Zwězk pśedewześarjow ma wěcej ako 60 cłonkow, wót jadnotliwca až k srjejźnemu pśedewześarjeju. Towaristwo jo politiski a konfesionelnje neutralne. Mjazsobna pódpěra a pomoc, aby se luźam we Łužycy myto a klěb zarucyłej, njejstej byłej za Serbow dłujki cas jano pšašanje góspodarskeje eksistence, ale teke narodnego pśichoda. Felujuce źěłowe a wukubłańske městna su wustatkowali wótchad luźi, wósebnje młodšych a młodych, kenž so pón byli serbskemu ludoju ako wužywarje rěcy zgubjone. To pak jo se zasej k lěpšemu změniło. Gaž młode Serby wukubłańskeho městna dla swóju domownju spušće, zalažy to za wětšy źěl na specielnej powołańskej kwalifikaciji. Pśeto mjaztym jo how wěcej wukubłańskich městnow ako wuknjeńcow. To sebje kóńc 1990tych lět nichten myslił njeby.

Dwójorěcne wukubłanje wuknjeńcow, wó kótarež stej se Domowina a zwězk pśedewześarjow lěta dłujko procowałej, dajo se w powołańskej šuli lěbda zwopšawźiś, ale we wukubłańskich pśedewześach dosć derje funkcioněrujo. Tola wucba serbšćiny njamóžo wěc pśedewześarja byś. Južo radny cas kooperěrujo zwězk pśedewześarjow ze Serbskeju wušeju šulu Ralbicy, aby zajmcow za serbske rucnikarstwo wabił. 2012 jo organizěrował prědny raz ekskursiju do firmow ze wšakorakimi powołanjami, zachopjecy wót rucnego źěła až k nejmodernjejšym technologijam. Wukniki su dožywili, až njejo serbšćina jano pówóstank ludoweje kultury, ale žywy komunikaciski srědk w góspodarstwje. Rowno z toś tym aspektom jo se zaběrała 2006 konferenca Domowiny z titelom „Serbska rěc a góspodarstwo“. Projektne dny, praktikumy wuknikow a prozninske źěło pokazuju serbskim wuknikam powołańske perspektiwy we Łužycy a z tym w domowni.

W lěśe 2000 jo pśistupił ZSRP Domowinje. Z tym jo sebje zdobył kšywowy zwězk Serbow wěcej kompetence w góspodarskich temach. Z togo casa statkujo teke samostatny wobłuk zwězka pśedewześarjow w Dolnej Łužycy. Z casa rozšyrjenja EU do pódzajtša w lěśe 2004 wobźělijo se zwězk pšawidłownje na zmakanjach pśedewześarjow w Pólskej, woplěwujo kontakty do Českeje a ze słowjeńskeju mjeńšynu w Awstriskej abo jězdźi na ekskursije do baltiskich statow. Serbšćina pśi tom wšuźi dorozměśe wólažcyjo.

tekst: Constanze Knappe
pśestajenje: Erwin Hanuš

10 Musiat, Siegmund: Sorbische/Wendische Vereine 1716 – 1937. Ein Handbuch. Domowina-Verlag Bautzen 2001, S. 351