Za dźěło a chlěb we Łužicy

Serbscy předewzaćeljo su sebjewědomiši. Je dale a samozrozumliwiša wěc, zo so z dwurěčnym napisom na zawodźe zjawnje k swojej serbskej narodnosći wuznawaja. Nawěški w nowinach su serbske abo dwurěčne, hospodarskopolitiske zarjadowanja wotměwaja so tež serbsce. Młodźi předewzaćeljo wědomišo z tutej temu wobchadźeja. Swět je jim šěroko wotewrjeny. Na studiju a dalekubłanjach rozhladuja so druhich kónčinach a wróća so z nowej perspektiwu do domizny – tež z nazhonjenjom, zo su we wukraju narodne tradicije tež w hospodarstwje žiwe. Tež we Łužicy tajke tradicije hižo přez generacije su, móhli pak so tu a tam wědomišo hajić. To serbskich rjemjeslnikow a přemysłownikow k tomu pohnuwa, ze sponsoringom abo darami serbske kulturne žiwjenje na wsach dale podpěrować, kaž na přikład kóžde lěto nazymske koncerty abo 2012 EUROPEADU, europske mišterstwa narodnych mjeńšin we Łužicy.

Wuznaće k serbskim korjenjam je to jedne, mechanizmy wičneho hospodarstwa to tamne. Za čas přewróta knježace přeće, zo měli komuny w serbskich kónčinach při wudźělenju nadawkow serbske firmy bóle wobkedźbować, wšak zakoń wobmjezuje. A serbske předewzaća trjebaja tež nadawki Němcow, přetož njemóža jenož ze serbskeje wokoliny žiwe być. Dyrbja so tuž, kaž kóžde druhe hospodarske předewzaće, z kwalitu a spušćomnosću přesadźić.

Zwjazk serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow bu 1997 załoženy, zo by serbske hospodarske zajimy lěpje zastupować móhł. Towarstwa z tutym wusměrjenjom dotal njeběše. Serbske hospodarske zwjazki, kiž kónc 19. lětstotka nastachu, běchu ratarske abo wikowanske drustwa. Wšako běchu Serbja přewažnje ratarski lud, z čehož do dźensnišeho jich wuska zwjazanosć ze statokom a serbskej zemju wuchadźa. K předchadnikam dźensnišeho zwjazka słušeše 1918 w Chrósćicach załoženy Serbski zwjazk w Budyšinje. Jedyn z jeho zaměrow bě, „serbskemu dźěłaćerjej k dosahacej mzdźě doma we Łužicy dopomhać a jemu zasydlenje w domiznje zmóžnić …“¹⁰. Tute žadanje je do dźensnišeho aktualne.

Zwjazk předewzaćelow ma wjace hač 60 čłonow, wot jednotliwca hač k srjedźostawskemu předewzaćelej. Towarstwo je politisce a konfesionalnje neutralne. Mjezsobna podpěra a pomoc, zo byštej so ludźom we Łužicy mzda a chlěb zaručałoj, njebě za Serbow dołhi čas jenož prašenje hospodarskeje eksistency, ale tež narodneho přichoda. Pobrachowace dźěłowe a wukubłanske městna wuskutkowachu wotchad ludźi, wosebje młódšich a młodych, kotřiž běchu potom serbskemu ludej jako wužiwarjo rěče zhubjeni. To pak je so zaso k lěpšemu změniło. Hdyž młodźi Serbja wukubłanskeho městna dla swoju domiznu wopušća, zaleži to zwjetša na specielnej powołanskej kwalifikaciji. Přetož mjeztym je tu wjace wukubłanskich městnow hač wučomnikow. Tole sej kónc 1990tych lět nichtó njeby myslił.

Dwurěčne wukubłanje wučomnikow, wo kotrež stej so Domowina a zwjazk předewzaćelow lěta dołho prócowałoj, hodźi so w powołanskej šuli lědma zwoprawdźić, ale we wukubłanskich zawodach dosć derje funguje. Tola wučba serbšćiny njemóže wěc předewzaćela być. Hižo něšto časa kooperuje zwjazk předewzaćelow ze Serbskej wyšej šulu Ralbicy, zo by zajimcow za serbske rjemjesło wabił. 2012 organizowaše prěni raz ekskursiju do firmow ze wšelakimi powołanjemi, započejo wot ručneho dźěła hač k najmodernišim technologijam. Šulerjo dožiwichu, zo njeje serbšćina jenož powostank ludoweje kultury, ale žiwy komunikaciski srědk w hospodarstwje. Runje z tutym aspektom zaběraše so 2006 konferenca Domowiny z titlom „Serbska rěč a hospodarstwo“. Projektne dny, praktikumy šulerjow a prózdninske dźěło pokazuja serbskim šulerjam powołanske perspektiwy we Łužicy a z tym w domiznje.

W lěće 2000 přistupi ZSRP Domowinje. Z tym zdoby sej třěšny zwjazk Serbow wjace kompetency w hospodarskich temach. Z toho časa skutkuje tež samostatny wobłuk zwjazka předewzaćelow w Delnjej Łužicy. Z časa rozšěrjenja EU do wuchoda lěta 2004 wobdźěla so zwjazk prawidłownje na zetkanjach předewzaćelow w Pólskej, haji kontakty do Čěskeje a ze słowjenskej mjeńšinu w Awstriskej abo jězdźi na ekskursije do baltiskich statow. Serbšćina při tym wšudźe dorozumjenje wolóža.

tekst: Constanze Knappe, přełožk: Božena Braumanowa

10 Musiat, Siegmund: Sorbische/Wendische Vereine 1716 – 1937. Ein Handbuch. Domowina-Verlag Bautzen 2001, S. 351