Nimale wšitke serbske institucije maja swoje sydło w Budyšinje. Město rěka tež stolica Serbow, štož tež mnozy Němcy we Łužicy takle začuwaja. Tole je župje „Jan Arnošt Smoler“ wulki narok za jeje wobsahowe dźěło. Wosebje dźe jej při tym wo zachowanje a spěchowanje serbšćiny we wšědnym žiwjenju a w powołanju. Župa organizuje zetkanja, hdźež móža so ludźo serbsce rozmołwjeć a serbsku kulturu zhromadnje dožiwjeć. Župje „Jan Arnošt Smoler“ Budyšin přisłuša 22 Domowinskich skupin a jedne towarstwo.

Nimo toho organizuje a podpěruje župa w serbšćinje so wotměwace diskusije a stara so wo hajenje nałožkow. Za to organizowaše narodne drasty jako požčonku pěstowarnjam a šulam, a dźěći so je kóžde lěto na ptači kwas abo mejemjetanje woblěkaja. Zhromadne za swojimi korjenjemi a stawiznami slědźić, je zmysł projekta na serbskich a němskich šulach.

Tematiske wječorki, nazymske koncerty, dźěłarnički a dalše zarjadowanja skićeja Domowinskim skupinam a dalšim zajimcam składnosć, žiwu serbšćinu dožiwjeć. Ze zachowanjom a rozšěrjenjom rěčnych rumow so wěsće tež někotryžkuli mjenje sebjewědomy Serb k tomu pozbudźuje, swoju maćeršćinu w zjawnosći wužiwać. Nimo toho wudźeržuje župa kontakty k druhim politiskim runinam mjez druhim z tym, zo jeje čłonojo w Dźěłowym kruhu za serbske naležnosće wokrjesa Budyšina kaž tež w Radźe za serbske naležnosće Swobodneho stata Sakskeje skutkuja.

Załožena bu župa Budyšin dnja 24. julija 1921. Za čas NDR słušeše k župam z najwjace čłonami. Z přewrótom 1989/90 pak ličba čłonow nahle spadny, předewšěm, dokelž dźěchu angažowani čłonojo do nowych abo znowa załoženych fachowych towarstwow. Z towaršnostnym wuwićom w zašłych 20 lětach su so wobstejnosće na wsach jara změnili. Dźěło župy njepostajeja wjace ryzy serbske temy. Nětko dźe wo spěchowanje kulturneho dźěła scyła. Tak móža Serbja tež Němcow za sobuskutkowanje zahorić a za podpěrowanje serbskich naležnosćow zdobyć.

Župa Budyšin je w běhu lět tójšto kooperaciskich stykow nawjazała. Zarjadnistwo Biosferoweho rezerwata UNESCO „Hornjołužiska hola a haty“ w Stróži je župje mjeztym dobry partner. Ze statnym zawodom Sachsenforst jako nošerjom rezerwata podpisa župa 2010 kooperaciske zrěčenje. Fachowe zapřijeća a geografiske mjena w ćišćenkach wozjewjeja so z toho časa po móžnosći dwurěčnje.

Domizniske towarstwo „Radiška“ w Stróži organizuje čiłe serbske žiwjenje w swojej wokolinje. Towarstwo je mjez druhim nošer Stróžanskeho šulskeho muzeja „Korla Awgust Kocor“. Předstaja typisku serbsku šulu před 200 lětami, stawizniski pozadk a znazornja potłóčowanje serbšćiny a germanizaciju přez lětdźesatki.

Dźěło župy Budyšin złožuje so na partnerstwo mjeńšiny a wjetšiny. Bikulturnosć a wjacerěčnosć wobhladujetej so jako wosebitosć regiona. To pak sej žada zwólniwosć, so wědomje z tutej tematiku rozestajeć. Přikładne ramikowe wuměnjenja za to poskićuje sakski Serbski zakoń. W praksy pak so wšitke móžnosće hišće njewučerpaja; to nastupa wosebje nałožowanje serbšćiny wšudźe, hdźež by to móžno było.

Čłonojo župneho předsydstwa skutkuja jako wójmidło mjez wšelakimi serbskimi a němskimi zwjazkami a towarstwami (na přikład Bjesada, ZSST z. t., Maćica Serbska, Towarstwo filatelistow Budyšin z. t.).

Cuzych fascinuje zhromadnosć našeju kulturow we Łužicy; mnohim domoródnym je to skerje něšto normalne hač njewšědna hódnota. Serbske resp. dwurěčne napisy na přikład njejsu kóždemu zamołwitemu samozrozumliwa wěc, byrnjež jasnych zakonskich předpisow za to było. Serbsku rěč a kulturu zachować a hajić bywa w modernej towaršnosći dale a ćešo. Dźakowano globalizaciji móža tež młodźi Serbja swoje sony nastupajo powołanje abo žiwjenje powšitkownje zwonka Łužicy zwoprawdźeć. Runja Němcam w samsnej starobje njeprašeja so při tym wulce za stawiznami swojich prjedownikow a wobhladuja postupowacu technizaciju towaršnosće jako lěk pře wšo. Na tute wašnje serbšćina dale ze wšědneho dnja cofa. Tohodla je naš zaměr, runje w młodych Serbach zajim za dźěło župy „Jan Arnošt Smoler“ Budyšin budźić.

tekst: Constanze Knappe