zwězanosć – wótwórjonosć – zagronitosć

Preambla

Załoženje Domowiny w lěśe 1912 ako kšywowy zwězk serbskich towaristwow jo było wažne wobrotnišćo w serbskich stawiznach, dokulaž jo se pśez to wóla k zjadnośenju mócow w serbskem narodnem gibanju jasnje zwurazniła a prědny raz do statka stajiła. Pó měrnej rewoluciji pśed 25 lětami jo se pśetwóriła Domowina k politiski njewótwisnemu kšywowemu zwězkoju Serbow a serbskich towaristwow. Z tym jo wótwórjona za wšykne serbske towaristwa a zjadnośeństwa kaž teke za kuždego Serba.
Pó tom až jo Domowina w lěśe 2012, slědk glědajuce na wuspěchy ako teke na njewuspěchy a zmólki swójogo statkowanja w serbskem ludu, 100. wrośenicu swójogo załoženja wóswjeśiła, jo na casu, městno Domowiny w towarišnosći 21. stolěśa znowego definěrowaś a wizije do pśichoda wuwijaś.
Slědujuca programatika dej słužyś ako póstark za dłujkodobne źěło a aktiwne statkowanje Domowiny až do lěta 2025. Pśi tom wóstanjo jeje nejwažnjejšy nadawk, w swójej kazniski pśipóznatej funkciji ako zastupnica zajmow serbskego luda, k zdźaržanju a wuwijanju serbstwa pśinosowaś. Wósebnje na głownych zgromaźinach ma se pśez analyzu dojśpitego stawa procowanjow toś ta programatika dalej wuwijaś a z konkretnymi napšawami pódkłasć, aby se how pśedlažecy dokument zwopšawdnił.

Do narodnego źěła zdaŕ!

Zakładne gronidła jadnanja Domowiny

Zwězanosć

Źožkuli Serby su, tam dej Domowina za nich a z nimi gromaźe statkowaś. Rownogódnosć dolnoserbskeje a górnoserbskeje rěcy wěžo nas do jadnogo luda. Naše stawizny, kultura, rěc, wědobnje wó swójskej wósebnosći a nic naslědku zgromadne narodne procowanje – wšo to zwězujo. Regiony pśesegajuca a mjazsobna pomoc a zgromadne narodne źěło pód kšywom Domowiny stej wuraz a nadawk našeje zwězanosći. Serbske regionalne wósebnosći spěchujomy a wědu wó nich rozšyrjamy.
Aktiwity Domowiny zwězuju wšakorakich partnarjow we Łužycy a zwenka njeje. Pśi tom zasajźujomy se za zaměrne zapśěgnjenje serbskich wopśimjeśow do zjawnego žywjenja.

wótwórjonosć

Domowina pórucyjo kuždemu Serboju a pśijaśeloju Serbow kšutu zgromadnosć, njeglědajucy na to, lěc bydli we Łužycy abo zwenka njeje a lěc co ako jadnotliwc abo cłonk cłonkojskego towaristwa abo župy Domowiny w njej statkowaś. Pódpěrujomy nadalej w kazni zapisany princip lichego wuznaśa k serbstwoju, kótaryž zmóžnijo kuždemu zajmcoju pśistup k serbskemu žywjenjeju. Spěchujomy nawuknjenje a nałožowanje serbskeje rěcy. Pódpěrujomy wšakorake móžnosći za wobźělenje na serbskem towarišnostnem žywjenju a skšuśijomy z tym zgromadne stawizniske a narodne wědobnje. Jadnamy zagronitostnje a transparentnje za cełu Łužycu a wšyknych Serbow.

zagronitosć

Domowina pódpěrujo swóje župy a cłonkojske towaristwa w jich zgromadnem narodnem źěle. Cłonki toś tych cełkow dejali se hyšći wěcej ako doněnta ako cłonki kšywowego zwězka cuś a wuznawaś.
Wšuźi, źož su Serby, by dejała Domowina zagronitosć pśewześ a w zmysle serbskich zajmow wustupowaś. Wóna dej teke młoźinu ako swój pśichod wěcej ako doněnta do narodnego źěła zapśěgnuś a k tomu wótpowědne formy źěłabnosći wuwijaś.
Wuwědobnjamy kuždemu cłonkoju Domowiny, až wón ze swójim statkowanim a jadnanim Serbow reprezentěrujo. Comy-li Serbojstwu pśichod daś, pótom ma se kuždy jadnotliwc pó swójich móžnosćach za to zasajźowaś. Wósebnje cłonki we wólonej funkciji su napominane k aktiwnemu wustupowanjeju a pomocliwemu statkowanjeju za serbski lud.

I. Chto a co smy

Domowina jo zwězk Łužyskich Serbow, kótaryž wobstoj ze župow a towaristwow. Teke pśijaśele Serbow mógu cłonk togo zwězka byś. Jeje cłonkojstwo ako zgromadnosć angažěrowanych Serbow a serbskich towaristwow kaž teke zapśěgnjenje zwěstkarjow do narodnych procowanjow stej zakład wšogo statkowanja Domowiny.
Šćit, spěchowanje a wuwijanje serbskeje rěcy, žywjeńskego ruma, kultury a identity Serbow, serbskich institucijow ako teke procowanja wó wětše pšawo samopóstajenja w serbskich nastupnosćach do směra kulturneje awtonomije su głowne zaměry našogo měrliwego zgromadnego źěła.
Domowina jo na zakłaźe Serbskeju kaznjowu kraja Bramborskeje a lichego stata Sakskeje kazniski pśipóznata zastupnica zajmow serbskego luda.
Togodla jo swójim cłonkam kaž teke cełemu serbskemu ludoju winowata.

II. Zakład našogo jadnanja

Domowina wuznawa se k wustawje Zwězkoweje republiki Nimskeje a z tym k pšawniskim zasadam towarišnosći w našom kraju. Serby su pó stawiznach, rěcy,kulturje a identiśe samostatny narod. Wóni su rownogódne staśany a integrěrowany wobstatk našogo kraja a nimskego stata.
Rownocasnje zawĕzuju se ako europejski lud k zasadam lichoty a mĕra. W toś tom sebjerozmĕśu wiźimy serbski lud ako rownogódny wobstatk zgromadnosći europskich narodow.
K spĕchowanju narodnego sebjerozmĕśa Serbow a k pózbuźowanju europejskego myslenja pódpěrujo Domowina aktiwnje mjazynarodne kontakty Serbow, wósebnje k słowjańskim susedam, ako teke k drugim narodnym mjeńšynam, ludowym kupkam a małym ludam.

III. Cłonkojstwo a Domowina

Aktiwne sobuźěło župow a nadregionalnych towaristwow, zagronitostne sobustatkowanje jadnotliwych cłonkow a směrdajuce źěło organow kšywowego zwězka pśi zwopšawdnjenju wustawkow, programa a wobzamknjenjow głownych zgromaźinow Domowiny su zakład wšogo statkowanja w kšywowem zwězku. Do twórjenja zasadnych rozsudow mamy naše cłonki zapśěgnuś.
Kužda pśirodna wósoba a kužde towaristwo, kótaraž/kótarež wustawki a program Domowiny pśipóznajo a je aktiwnje pśesajźiś co, móžo cłonk kšywowego zwězka wordowaś. Spěchujomy a pódpěrujomy zgromadne źěło organow kšywowego zwězka z Domowinje pśisłušajucymi župami a towaristwami a z asociěrowanymi (wukrajnymi) towaristwami. Wóna statkujo mimo togo zagronitostnje we wobłuku mjazynarodnych organizacijow ako FUEN, MENS a CIOFF.

IV. Wobłuki statkowanja Domowiny

1. Domowinske župy a nadregionalne towaristwa

Domowinske župy ze swójimi kupkami a cłonkojskimi towaristwami a nadregionalne fachowe towaristwa ze swójimi pódstrukturami su cełki pód kšywom Domowiny a twórje zakład zgromadnego statkowanja kšywowego zwězka. Zgromadnje dejali hyšći aktiwnjej wabiś za pśistup dalšnych cłonkow, kupkow a towaristwow k zmócnjenju našogo cłonkojstwa.
Domowina spěchujo mjazsobnu pódpěru a zgromadne źěło mjazy swójimi župami a nadregionalnymi towaristwami a pódpěrujo je pśi jich pśedewześach. Nowe medije a nowe formy komunikacije ako teke nowe formy zmakanja Serbow su za dalšne statkowanje Domowiny njezbytny srědk źěłabnosći.

2. Domowina – zastupnica wšych generacijow Serbow

W Domowinje su wšykne generacije zastupjone. Pótrjeby wšyknych jadnotliwych starstwowych kupkow muse se hyšći lěpjej wobglědowaś a z tym generacije pśesegajucu zgromadnosć spěchowaś. W srjejźišću stoje pśi tom wósebnje familije, młoźina a dorost.

3. Serbska rěc

Serbska rěc jo mimo lichego wuznaśa k serbstwu nejwažnjejše identifikaciske znamje Serbow. Toś se zasajźujomy zgromadnje za žywu a se samorozmějucu prezencu serbskeje rěcy w zjawnem žywjenju a za dwójo- resp. wjěcejrěcnosć we Łužycy. Šćit, nałožowanje a rewitalizacija dolno- a górnoserbšćiny a procowanje wó zachowanje a wóžywjenje serbskich lokalnych narěcow, kaž na pśikład slěpjańšćiny jo naš nejwažnjejšy zgromadny nadawk. Togodla pódpěrujo Domowina wuwijanje rěc spěchujucych napšawow a wšykne aktiwity rěcnego planowanja. Pomina sebje konkretne napšawy zwězkowych, krajnych a komunalnych instancow k šćitoju a spěchowanju serbskeje rěcy.

4. Kubłanje w narodnem duchu a dorost

Kubłanje w narodnem duchu słužy skšuśenjeju identity jadnotliwca a jo wažny nadawk Domowiny.
Zasajźujomy se za to, až se serbskorěcne kubłanje w źiśownjach dalej a zaměrnjej spěchujo a bilingualna wucba w šulach se zarucyjo. Serbske stawizny, serbska kultura a rěc dejali se pśez pśedmjaty pśesegajuce napšawy a wužytne pedagogiske formy dalej pósrědkowaś. Naše župy a cłonkojske towaristwa deje se pśi tom zagronitostnje sobu wó šulske a zwenkašulske pórucenja staraś. Wósebje w Dolnej Łužycy muse se tak doněnta dojśpite kubłańske wuspěchy na pólu rewitalizacije rěcy wobchowaś a z twórjenim dalšnych rěcnych rumow zawěsćiś. Rownocasnje dejali se serbske pedagogi swójogo narodnego a towarišnostnego nadawka ceptarja wědobne byś. Nejwažnjejšej cełka kubłanja dorosta w narodnem duchu pak stej familija a jeje wšakorake formy ako teke šyrša serbska zgromadnosć. Ze zaměrom pla dorosta wutwóriś strowe narodne sebjewědobnje wěžo Domowina wšyknych akterow do zgromadnosći a pógnuwa jich do zgromadnego źěła.

5. Kultura a wuměłstwo

Serbska kultura a serbske wuměłstwo stej wažnej słupa za zachowanje identity našogo luda a za wuwiśe serbstwa. Rownocasnje stej pósłańca našogo luda. Togodla mamy w Domowinje spěchowanje wobeju słupowu za wažne. Staramy se wó pódpěru našych lajskich kulturnych kupkow z boka serbskich kulturnych institucijow. Spěchujomy wuměnu a delegěrowanje našych kulturnych kupkow wósebnje do słowjańskego wukraja a pódpěrujomy wuměnu z kulturnymi kupkami europskich mjeńšynow. Na pólu kulturnego turizma pominamy pšawu prezentaciju serbskich wopśimjeśow, což se zachopijo pśi dwójorěcnych pómjenjowanjach. Pódpěrujomy pózlažki turizm, kótaryž zmóžnijo gósćam serbsku kulturu we Łužycy awtentiski zeznaś.

6. Góspodarstwo

Góspodarstwo jo rěp Łužyce a wobwliwujo direktnje połoženje našeje domownje a serbskego luda. Pśez spěchowanje našeje regionalneje wósebnosći pówušyjomy atraktiwitu regiona za góspodarstwo. Wósebnje dwójo- a wěcejrěcnosć jo zamóžnosć, kotaraž jo za łužyskich pśedewześarjow wobogaśenje. Togodla pódpěrujomy wšykne napšawy, kótarež pógnuwaju firmy, wobchody a gósćeńce k wužywanju serbskeje rěcy. Zasajźujomy se za kooperaciju Łužyce z granicnymi stronami Pólskeje a Českeje.
Serbska rěc a kultura matej se wobšyrnjej do regionalnego, komunalnego a krajnego planowanja zapśěgnuś. Glědamy na to, až se nimsko-serbski charakter sedleńskego teritorija wobchowa.

7. Politiska participacija

Domowina zastupujo na zakłaźe rědowanjow Serbskeju kaznjowu zajmy serbskego luda. Wóna stara se wó rozšyrjenje sobu- a samopóstajowańskich pšawow a winowatosćow pśedewšym w serbskich politiskich, kulturnych a šulskich nastupnosćach. Jadnamy ze wšyknymi demokratiskimi politiskimi partajami, wótpósłańcami a gremijami na komunalnej, krajnej, zwězkowej ako teke europskej rowninje. Zarucujomy politisku artikulaciju Serbow za zwopšawdnjenje serbskich zajmow a pśesajźenje našych pšawow a delegěrujomy za to serbskich zastupnikow do póraźujucych a rozsuźecych gremijow.
Rady, pśirady a wuběrki ako teke zagronite resp. społnomócnjone za mjeńšynowe abo serbske nastupnosći su wažne partnarje a multiplikatory pśi zwopšawdnjenju zajmow Serbow na wšyknych politiskich rowninach.
Zawěsćujomy z našym politiskim źěłom zdźaržanje trěbnych financielnych zakładow za serbske pótrjeby we financnem dojadnanju mjazy Zwězkom a krajoma Bramborska a Sakska, ako teke dalšne spěchowańske srědki.

8. Póśěg k našym susedam we Łužycy a zwenka njeje

Wažny nadawk Domowiny jo, wědu wó Serbach we Łužycy a zwenka njeje dalej rozšyrjaś, lokalnych akterow pśi spěchowanju serbskeje rěcy a kultury a w jich wuznaśu k serbskim kórjenjam pódpěrowaś a z tym k rownogódnosći Serbow a serbskeje rěcy pśinosowaś. Nimce su naše susedy, smy z nimi a dalšnymi wobydlarjami w měrje a mjazsobnej solidarnej pódpěrje gromaźe we Łužycy žywe.
Wócakujomy pak teke, až se naše duchowno-kulturne gódnoty cesće a šćitaju. Na póniženja a njestatki maju zagronite instance ned zjawnje reagěrowaś. Wabimy za dwójo- resp. wěcejrěcnosć a pódpěrujomy wšykne napšawy do toś togo směra.

9. Mjazynarodne póśěgi

Domowina woplěwajo a spěchujo zwiski z drugimi ludami. Kulturne wuměny, woglědy našych europskich susedow a mjazsobne zeznaśe słuže skšuśenjeju identity Serbow. Wósebnje naše słowjańske bratšy a sotše ako teke narodne mjeńšyny w tu- a wukraju dejali za nas pśi tom dobre partnarje byś. Zachowamy doněntejšne a witamy nowe zwiski k Domowinje wósebnje na rowninje našych cłonkojskich towaristwow.

10. Statkowanje w zjawnosći

Z pomocu nacasnych medialnych srědkow rozšyrjamy wědu wó Serbach. Wó statkowanju Domowiny, wósebnje jeje gremijow informěrujomy zjawnosć pšawidłownje pśez medijowe wózjawjenja, towaristwowy casopis “Naša Domowina”, naše internetne boki a z dalšnymi srědkami. Za statkowanje w Domowinje aktiwnje wabimy. Pśi tom jo transparenca nejlěpšy srědk wabjenja. Mimo togo jo pósrědkowanje wědy wó wobstojnosćach a wupominanjach serbskego luda nadawk kuždego w Domowinje statkujucego. Glědamy na rownogódnu prezencu górnoserbskeje a dolnoserbskeje rěcy.

11. Serbske institucije

Domowina spěchujo zgromadne źěło mjazy serbskimi institucijami a dalšnymi nosarjami serbskich zajmow. Wóna pógnuwa k tomu, pósłužby serbskich institucijow wužywaś, se je pominaś a z tym pórucenja aktiwnje wobwliwowaś. Zgromadne projekty a kooperacije institucijow pśinosuju k pomócliwemu źěłoju za Serbow. Rownocasje napomina Domowina wšykne serbske institucije, swóje pórucenja teke Serbam zwenka Łužyce pósrědkowaś.

12. Šćit serbskego sedleńskego ruma

Kazniski póstajone komune, kótarež serbskemu sedleńskemu rumoju pśisłušaju, su za Domowinu wažny zakład za definěrowanje winowatosćow za spěchowanje serbskeje rěcy a kultury. Rownocasnje jo serbski sedleński rum Bramborskeje a Sakskeje za Domowinu jeje jadnotny głowny wobłuk za jeje statkowanje. Šćit toś togo jo jasny nadawk statkowanja Domowiny. Domowina wužywa wšykne realne móžnosći, aby se wótwobarało kuždežkuli dalšne zapśimnjenje do komunow, kótarež serbskemu sedleńskemu rumoju pśisłušaju, w zwisku z wudobywanim zemskich pókładow, kótarež jo z pśesedlenim abo z dalšnymi wobgrozenjami za serbsku substancu zwězane. Domowina pórucyjo wót pśesedlenja pótrjefjonym komunam swóju połnu pódpěru pśi wurownanju móžnych škódow za serbsku substancu. Wóna pomina se dłujkodobny a rědowany wustup z wudobywanja a zmilinjenja brunice a statny spěchowański program za strukturnu změnu we Łužycy.

13. Serbske nabožno-narodne žywjenje

Domowina wobglědujo bogate derbstwo nabožno-narodnych tradicijow a nałogow ako njewuzbytny wobstatk narodnego žywjenja Serbow teke za pśichodne generacije. W aktiwnem woplěwanju toś tych tradicijow a nałogow wiźi Domowina wažny słup za wutwórjenje a skšuśenje teke narodnego wědobnja.
W serbskich katolskich wósadach twóri cyrkwja wažny rěcny rum za wšykne generacije. Domowina napominajo swóje župy a towaristwa, se teke w pśichoźe za bogate pórucenje nabožno-narodnego žiwjenja w swójich wósadach angažěrowaś.
W ewangelskich wósadach serbskego sedleńskego teritorija twórje nabožne zarědowanja wažne rěcne rumy za ewangelskich Serbow. W źěle na toś tom pólu aktiwnych kupkow a towaristwow wiźi Domowina wažny pśinosk za zdźaržanje našeje mamineje rěcy.