Lětuši XVIII. seminar słowjanskich narodnych mjeńšinow sobustawskich organizacijow FUEN wotměwaše so pola čěskeje narodneje mjeńšiny w Chorwatskej. Hłowne temy seminara běchu, so zeznajomnić ze situaciju narodnych mjeńšinow w Chorwatskej a so dale dorozumić wo zhromadnym dźěle słowjanskich mjeńšinow pod třěchu FUEV na zakładźe konkretnych projektow a financowanje tutych. W aktualnej hodźinje informowachmy so wo tučasnym połoženju jednotliweje narodneje mjeńšiny. We wšelčiznach zaběrachmy so z přihotami na přichodny FUEN-kongres klětu we Wrocławju, kiž je zdobom zwjazany z nowowólbami prezidija a prezidenta FUEN. Dale zaběrachmy so z kwalifikaciju wobsahoweho dźěła na polu nowych medijow a stronach słowjanskeje dźěłoweje skupiny w interneće.W zawodnych słowach witaše Bj. Cyž, wiceprezident FUEN, wšitkich přitomnych a stołmači postrowne słowa prezidenta Hans Heinricha Hansena. Wón rysowaše w swojim přednošku konkretne aktiwity FUEN w běhu lěta a móžeše w tutym zwisku na wjacore iniciatiwy skedźbnić, kiž su so z pozitiwnym rezultatom zakónčili. Do tutych słušeja mj. dr. wotewrjenje dźěłoweho městna a lobby-běrowa w Berlinje kaž tež w Brüsselu z pomocu spěchowanskich srědkow Zwjazkoweho knježerstwa Němskeje. Dale spomni na wuspěšne prócowanje wo finančnej konsolidaciji hospodarskeho budgeta FUEN, kiž so do přichoda tež wot braniborskeho knježerstwa, madźarskeho knježerstwa a turkowskeho knježerstwa spěchuje. Bj. Cyž naspomni pak tež komplikowanu situaciju w zwisku z “Minority safepack” iniciatiwu. Dla wotpokazanja iniciatiwy ze stron Europskeje rady je so FUEV za to rozsudźiła, tute wotpokazanje před Europskim sudnistwom dać pruwować.Aktualnje móžeše Bj. Cyž přitomnych informować wo swojim wobdźělenju na dialog-forumje w Ukrainje (Kijewje), hdźež wobdźěli so jako zastupjer FUEN w ramiku delegacije Wonkowneho ministerstwa Němskeje. W nadawku župana čěskeje narodneje mjeńšiny w Chorwatskej witaše Tanja Nowotna – Golubičowa přitomnych wobdźělnikow seminara. Wona rysowaše w swojich wuwjedźenjach tuchwilnu prawnisku situaciju narodnych mjeńšinow,- wosebje strukturu čěskeje mjeńšiny w Chorwatskej. Při tym zwěsći, zo su w cyłku z prawniskej situaciju jara spokojom a tež z angažementom, kiž z rjadow čłonstwa župy wuchadźa. Daruvar je takrjec z hłownym městnom čěskeje narodneje mjeńšiny, dokelž so w tutym teritoriju župy wjetšina přisłušnikow konstituuje. W běhu dopołdnja zbližichu nam čěscy hosćićeljo naměstnje swoje institucionelne struktury. Jako prěnje wopytachmy “Dom čěskeje narodneje mjeńšiny” w Daruvaru, w kotrymž su tež redakcije “Tydźenika” a dalšich časopisow za dźěći a młodostnych zaměstnjeni. Tež wustajeńca wo kulturnych aktiwitach so nam spřistupni. Zajimawy běše wopyt pěstowarnje, zakładneje a srjedźneje šule čěskeje narodneje mjeńšiny. We tutych so w třoch kategorijach čěska rěč wuwučuje. To je maćernorěčna, bilingualna a cuzorěčna wučba , podobnje kaž ju w Serbach znajemy. Pozitiwny zahority angažement wšitkich pedagogow wostanje nam zawěsće dołho w pomjatku. Naslědne zetkanje z měšćanostu města Daruvar słužeše k temu, zo bychmy so informowali wo hospodarskim, regionalnym, kulturnym a kubłanskim wuwiću regiona tež pod aspektom wobkedźbowanja zajimow narodneje mjeńšiny. Na zakładźe prěnich zaćišćow ze zetkanja z čěskimi zastupjerjemi w Chorwatskej rozsudźichmy so, seminar pokročować z temu “Aktualne połoženje jednotliwych mjeńšinow”. Předsyda čěskeje rady, Damir Malina, předstaji dale nadrobnje konkretnu situaciju wšitkich po “ Europskej charće za škit narodnych mjeńšinow” připóznatych 21 narodnych mjeńšinow w Chorwatskej. Wón rozłoži nam struktury a móžnosće politiskeje participacije tutych. Tu smě so zwěsćić, zo su zakonske a strukturne wuměnjenja za politisku participaciju narodnych mjeńšinow w Chorwatskej z wurjadnym přikładom. Wosom narodnych mjeńšinow, kotřiž maja wjace hač 10 000 přisłušnikow, maja prawo na krute městno w parlamenće, njewotwisnje wot ličby wolerskich hłosow, kiž na lisćinu zjednoća. Tute tak mjenowane rjadowanje krutych mandatow namaka w Europje lědma přirunanja. Z toho wuchadźa, zo su 8 zapósłancow narodnych mjeńšinow z połnym mandatom w parlamenće w Chorwatskej zastupjeni. Tući su zdobom čłonojo mjeńšinoweje rady, kotraž so z dalšimi zastupjerjemi wšitkich 21 narodnych mjeńšinow dopjelni. Mjeńšinowa rada je na zarjad kulturneho ministerstwa přiwjazana, w kotrymž je přisłušna wotrjadnica zamołwita za organizatoriski přihot wuradźowanjow mjeńšinoweje rady runje tak kaž za rozprawnistwo napřećo Europskej radźe w zwisku z dodźerženjom zawjazkow knježerstwa na zakładźe wobejoch Europskich chartow za škit narodnych mjeńšinow. Tutón gremij je tež zamołwity za rozdźělenje statnych spěchowanskich srědkow za wšitke narodne mjeńšiny kraja na polu kubłanja a kultury. Struktura třěšneho zwjazka čěskeje narodneje mjeńšiny wotpowěduje zhruba strukturje Domowiny. W 9 župach su zjednoćene 31 sobustawskich towarstwow, kiž mjenuja so “Bjesady”. Čěska narodna mjeńšina ma w cyłku 9 641 přisłušnikow, kotrež so přez ludowe naprašowanje kóžde třeće lěto konkretnje zwěsća. Tež wopyt pola čěskeje Bjesady w Zagrebje na druhi dźeń wobkrući tutón pozitiwny staw rjadowanja naležnosćow za narodne mjeńšiny. Smy zwěsćili, zo je Chorwatska po přistupje k EU wuměnjenja za narodne mjeńšiny wotpowědnje europskim standardam přiměriła a w praksy zwoprawdźiła. Dla ekonomiskeje situacije w Chorwatskej je financielne spěchowanje dotal hišće na poměrnje niskim stawje, štož pak so w zwisku z dalšim wuwićom do přichoda dale pozitiwnje wuwić móže, tak zwěsća to zastupjerjo čěskeje mjeńšiny. Napřećiwny kontrast k tutej situaciji rysowachu nam w swójskej rozprawje zastupjerjo Rusinow z Ukrainy. Předsyda Narodneje rady Rusinow, Jewgeni Župan je zdobom zasłužbny doktor mediciny Ukrainy a hižo w pjatej legislatiwnej dobje zapósłanc regionalneje rady. Wón spřistupni nam situaciju, zo njejsu Rusiny w Ukrainje tučasnje jako narodna mjeńšina připóznate. Byrnjež to w zašłosći do politiskeho přewróta byli a w susodnych krajach kaž w Słowakskej a Pólskej tež dale su, dyrbja znowa wo tute připóznaće wojować. Rusiny njedóstanu žanu materielnu a financielnu pomoc ze stron stata a su wuwzaćnje na swójske aktiwity wobmjezowani. Přiwšěm spytaja ze swójskimi srědkami a z čestnohamtskim angažementom swoju rěč a kulturu po datych móžnosćach zachować a młodej generaciji dale dać. Njespokojnosć a wěsty pesimizm dla tuteje situacije, kiž pokaza so tež w formje socialneje njewěstosće dla inflacije, w medicinskim zastaranju ludnosće, předewšěm pak dla politiskeje njewěstosće do přichoda, haći wězo w ludnosći pozitiwne aktiwity na dobro Rusinow. Woni su dołholětni čłonojo FUEN a wočakuja wot tuteje dalši politiski angažement na europskej a krajnej runinje k polěpšenju situacije w Ukrainje. Najwjetše wočakowanje Rusinow je zawěsćenje měra a wotwobaranje dalšeje wójny we wuchodźe Ukrainy kaž tež pokročowanje dialoga mjez zamołwitymi stata a konfliktnymi stronami. Dale wočakuja připóznaće jako narodna mjeńšina a podpěru stata při zachowanju rěče a kultury. Nowowólby do komunalnych zastupnistwow wobhladuja jako šansu za wěsty nowozapočatk, jeli so poradźi na regionalnej runinje na měrliwe wašnje zhromadne žiwjenje mjez wšelakimi narodnosćemi zachować a wuwiwać. Bj. Cyž informowaše w tutym zwisku wo swójskich nazhonjenjach na Kijewskim forumje. Wón přirunowaše tam zběrane informacije z rozprawu zastupjerjow Rusinow a móžeše potwjerdźić, zo je zachowanje měra a postupowanje dialoga najrozumniši puć polěpšenja situacije. Za to chce a budźe so tež FUEN na dobro Rusinow dale angažować.Zastupjer Chorwatow ze Serbiskej informowaše přitomnych tohorunja wo tučasnym połoženju. Wón wuzběhny, zo móža so zakonske wuměnjenja za škit a spěchowanje narodnych mjeńšinow w kraju jako dobre hódnoćić. Na aktiwitach jednotliwych organizacijow narodnych mjeńšinow zaleži, kak so tute zakonje w praktiskim žiwjenju pozitiwnje wuskutkuja. Wón informowaše přitomnych wo nowowólbach zastupnistwow organizacije chorwatskeje mjeńšiny a wobkrući , zo chce tuta dale z aktiwnym čłonom FUEV być a na dobro swójskeje mjeńšiny so angažować. Jako přikład za tutón angažement poskići wón, přewjesć přichodny seminar słowjanskich mjeńšinow pola chorwatskeje mjeńšiny w Serbiskej. Zastupjerjej Serbiskeje mjeńšiny a mjeńšiny Romow w Chorwatskej wuprajichu so tohorunja skrótka k swójskej situaciji. Woni skedźbnichu na samsnu prawnisku situaciju, kaž ju čěska narodna mjeńšina wužiwa. Tohodla wobmjezowachu so w rozprawje na krótke spřistupnjenje swójskeho angažementa k zachowanju rěče a kulturnych tradicijow swojeje mjeńšiny. Zastupjer ruskeje narodneje mjeńšiny w Pólskej předstaji w přednošku swoju organizaciju a pokaza na wobmjezowane móžnosće skutkowanja dla snadneje ličby přisłušnikow. W Pólskej je jich něhdźe 1000 přisłušnikow tuteje mjeńšiny. Aktiwity wobmjezuja so předewšěm na kulturne polo. Struktury za kubłanske zaměry narodneje mjeńšiny njeeksistuja a wobmjezuja so na angažement zapisaneho towarstwa, kiž so do kulturnych towarstwow kraja zarjaduje. Zastupjerjo Łužiskich Serbow rysowachu swójsku tučasnu situaciju na konkretne wašnje a spřistupnichu přitomnym struktury politiskeje participacije na krajnej a zwjazkowej runinje. Wosebje za přitomnych zajimawe běchu wuměnjenja za skutkowanje” Mjeńšinoweje rady” w Berlinje kaž tež podpěry stata za Załožbu za serbski lud a za mjeńšinowu radu. Tež kubłanske struktury Serbow so spřistupnichu a z druhimi modelemi přirunowachu. Druhi zaměr seminara běše, so zaběrać z prašenjom, kotre wobsahowe temy chcemy w přichodźe na dalšich seminarach jako najwažniše wobjednać. Po konstruktiwnej diskusiji móžeše so slědowace zhromadny wotpohlad jako rezultat zwěsćić.1. Najwažniša tema wostanje dale, so zaběrać z modelemi zastupnistwa narodnych mjeńšinow a trěbnych strukturow w zwisku z wuspěšnej politiskej participaciju. Tuta tema měła so hižo w zwisku z přihotami na přichodny seminar do srjedźišća stajić. 2. Za praktiske wotpohlady kulturneje wuměny wostanje dale zajimawe, kak móžemy mjezynarodne a europske fondsy spěchowanja lěpje wužiwać. W diskusiji su so wěste hranicy za přistup k tutym fondsam zwěsćili, kiž wjedu k temu, zo dyrbimy sej zhromadnje realistiske wuměnjenja wuwědomić a zdobom akterow w naležnosći stajenje próstwy kubłać. 3. Na zakładźe hižo znatych wuměnjenjow spěchowanja chcedźa słowjanske mjeńšiny kulturnu wuměnu dale a sylnišo praktikować . Namjet Serbow, zo so na přichodnym folklornym festiwalu kulturna skupina čěskeje mjeńšiny z Chorwatskej a Rusinow z Ukrainy wobdźěli, so wot wšitkich pozitiwnje wita. 4. Zwěsći so, zo dyrbimy na polu zjawnostneho dźěła wosebje nastupajo internetneje strony słowjanskeje dźěłoweje skupiny FUEN wjace prócy nałožować a tute zhromadne dźěło dale zesylnić. Za to namjetowaše so slědowace postupowanje:Jako prěnje měli so wšitke zapisane adresy na prawosć kontaktow a mjenow přepruwować, štož ma so w zamołwitosći kóždeje mjeńšiny sameje stać. Dale měli so na hižo přistupnych stronach wopisanja wo narodnej mjeńšinje wot kóždej přehladać a aktualizować. Z jednym jednotnym naprašnikom ma so dalša datowa banka zdźěłać, kiž wopřija tež aktiwity zhromadneho dźěła mjez mjeńšinami na europskej runinje. Zhromadnje dojednachu so přitomni nastupajo rěčneje wersije na to, zo přidźěła kóždy w swójskej rěči wotpowědne informacije a zo so tute za internetowe strony jeničce do jendźelšćiny přełožuja. Dźěłowy wobjim ma so w tutym zwisku poměrnje skromny dźeržeć, wšako nimamy dotal někajkežkuli zarjadniske kapacity za tute dźěło. Nadawk na FUEV, so wo tajke kapacity dale prócować , je Bj. Cyž sobu přiwzał. Pod dypkom wšelčizny spřistupni wiceprezident Bj. Cyž planowany wotběh za přihot přichodneho kongresa FUEN w času wot 18. – 22. meje 2016 we Wrocławje. Wosebje wuzběhny wón wažnosć delegatneje konferency, na kotrejž budźe so nowy prezidij a nowy prezident wuzwolić. Za to měli čłonske organizacije wotpowědnje časowemu planej swójske namjety za kandidatury wosobow zapodać. Kongres, kotryž je tež zapołoženy do lěta, w kotrymž je Wrócław europske kulturne hłowne městno, ma k tomu přinošować, zo so FUEN jako třěšny zwjazk narodnych mjeńšinow w Europje dale na wědomje wza a w swojim skutkowanju na dobro narodnych mjeńšinow respektuje. Tohodla prošeše wiceprezident Bj. Cyž wo bohate wobdźělenje na kongresu.Dale informowaše přitomnych wo stawje přihotow na wuznamny projekt EUROPEADY w přichodnym lěće w juniju w Južnym Tirolu w Italskej. W tutym zwisku namołwješe zastupjerja Chorwatow ze Serbiskeje, so nanajspěšnišo ze sekretariatom FUEN w Flensburgu do zwiska stajić, jeli chce so hišće wuspěšnje ze swójskej wubranku na wupisanju wobdźělić. EUROPEADA ma tež k temu słužić, zo přeproša so politiscy zastupjerjo europskich regionow, w kotrych narodne mjeńšiny sydla, na zahajenje tohole z našeho wida jónkrótneho europskeho projekta, kaž smy jón w lěće 2012 we Łužicy dožiwili. Chcemy z nim kedźbnosć budźić a politiski angažement narodnych mjeńšinow do europskeho konteksta stajić.We zwisku z iniciatiwu někotrych zapósłancow Europskeho parlamenta nastupajo Charty za škit a spěchowanje regionalnych a mjeńšinowych rěčow wuprosy sej wiceprezident Bj. Cyž aktiwnu pomoc přitomnych. Woni měli so na regionalnych zapósłancow Europskeho parlamenta z namołwu wobroćić, zo tutu iniciatiwu sobu spěchuja a podpisaja. Přitomni namołwu přiwzachu a chcedźa jutež konkretnje podpěrać. Po wuspěšnym wuradźowanju wobdźělnikow na seminarje poskići so jim zajimawa ekskursija do hłowneho města Zagreb kaž tež zhromadny kulturny wječor z čěskimi kulturnymi skupinami we wjesce Daruvarski Prestov. Tutón zhromadny wječor wuklinča w přećelnej słowjanskej atmosferje a bě zawěsće za kóždeho wobdźělnika z krasnym zakónčacym dožiwjenjom. Móžemy zwěsćić, zo je lětuši seminar słowjanskich narodnych mjeńšinow zapołoženy zaměr docpěł a zo budźe rezultat zhromadnych diskusijow ale tež zhromadnych dožiwjenjow dobry zakład a motiwacija do dalšeho zhromadneho dźěła.Bjarnat Cyž
wiceprezident FUEN