Narěč předsydy Domowiny wo dźěławosći třěšneho zwjazka
w skutkowanskej dobje 2013 – 2015 a wuhlady
přednjesena na 17. hłownej zhromadźiznje
28.03.2015 w Haslowje

- Liči rěčane słowo. -

Waženi delegaća,
waženi hosćo,
waženi zastupjerjo medijow, cesćono čłonki a cesćone gósći,

dwulětna skutkowanska doba chila so ke kóncej a je na času, wotličić, što smy w tutym času wšitko docpěli.
K tomu předleži Wam w delegatnych mapach wobšěrna pisomna rozprawa zwjazkoweho předsydstwa. Tutu smy z listom podali, zo by z tym transparentniša rozprawa wo skutkowanju dźěławosće nastała a delegaća so na diskusiju přihotować móhli. Mjenowana rozprawa orientuje so na wobsahach dźěłowych směrnicow zašłeje hłowneje zhromadźizny.
W swojej ertnej rozprawje chcu na někotre dypki skutkowanja wosebje pokazać a mysle wo dalšim skutkowanju rysować.

Waženi přitomni,
wopominamy 25. róčnicu měrliweje rewolucije. Před 25 lětami mějachmy hoberski pohib w našej towaršnosći, jako stat njeprawdy rozpadny a so němska jednota zahaji. Mnohim běše to spjelnjenje nadźije. Euforija tehdomnišeho časa je zašła a mnozy prašeja so dźensa, što je jim změna přinjesła.
W Serbach bě a je to podobnje.
Domowina, kotraž dyrbješe so politiskemu směrej NDR podrjadować a jeho diktaturje połnje podležeše, njewotpowědowaše wjace zrozumjenju časa. Wosebje Serbska narodna zhromadźizna žadaše sebi reformu narodneje organizacije. Třěšny zwjazk njerozbiwaše so, ale bu po přikładźe załoženskich słowow Bogumiła Šwjele reformowany - cituju:
„... Ma być srjedźišćo narodneho dźěła. Wón ma Serbow zbližić, w narodnym, duchownym a hospodarskim prócowanju podpěrać,...“
(kónc citata)
Po lětach politiskeje wotwisnosće a doby podrjadowanja přeměni so Domowina dnja 12. januara 1991 na prěnjej hłownej zhromadźiznje na organizaciju, w kotrejž knježa demokratija, transparenca a federalizm.
Dźensa, 25 lět po změnje, někotrežkuli wuskutki měrliweje rewolucije wjace njewidźi.
Sym přeswědčeny, zo běše změna za Serbow a Domowinu spomóžna, tež hdyž njewoznamjenja to, zo knježi dźensa lute měd lizanje.
Bźeze změny njeby źinsajšne pšawo sebje- a samopóstajowanja měli. Móžomy źinsa sami rozsuźiś, kak comy naš pśichod zmejstrowaś. Pšašanje pšawniskego statusa – lěc we formje kšywowego zwězka, korporacije zjawnego pšawa, abo politiskeje partaje – jo něnto našo rozsuźenje – rozsuźenje serbskeje wětšyny. Se wě, až se chowaju w tom teke tšachotnosći. Njedawa žednych planow, kak dejali naš pśichod zmejstrowaś. Sebjepóstajowanje wóznamjenjujo teke, až dejali to sami cyniś. Smy sami za pśichod Serbstwa zagronite – kuždy z nas!
W pśedłoze programa Domowiny 2025 (dwa towzynt a pěś a dwaźasća) a w tamnjejšem gronidle “zagronitosć” wopisujo se to tak: (citujom)
“Comy-lic Serbstwoju pśichod daś, ma se kuždy jadnotliwc pó swójich móžnosćach za to zasajźowaś.”
Změna pak njejo měła jano wustatkowanja w kraju samem, ale jo teke k tomu wjadła, až mamy źinsa zjadnośonu Europu. Tak participěrujomy wót europejskich standardow ako Europejskeje charty regionalnych abo mjeńšynowych rěcow a Ramikowego dogrona Europejskeje rady k šćitoju narodnych mjeńšynow. Woboje jo teke za nas dobytk.
Bźeze změny njeby teke něntajšny kubłański model měli. Njemyslim sebje, až by ten stat, kenž jo ze sedymym pśewjeźeńskim póstajenim licbu serbski wuknjecych w běgu krotkego casa wót 12 000 (dwanasćo towzynt) na 3000 (tśi towzynt) znižył teke móžnosći póstajał, aby se taki model wuwijał.

Što pak je nětko reforma Domowiny přinjesła?
Domowina je dźensa – po přikładźe załoženskeje mysle - třěšny zwjazk Serbow. Župy a towarstwa postaja přez hłownu zhromadźiznu směr a wobsah třěšneho zwjazka. Tež system našeje komunikacije je so změnił, dokelž dźěłamy na zakładźe dźěłowych směrnicow, kotrež towarstwa postajeja. Wězo wužada sebi tole tež aktiwitu kóždeho jednotliwca. Bjez towarstwow − žana třěcha.

Kak je situacija Serbow dźensa?

– kubłanje a šulstwo –
Najwažniši cyłk rěčneho kubłanja je dale swójba . Rozdźěl mjez druhej rěču a maćernej rěču je emocionalny poćah. Maćerna rěč njeje jenož staw wědy a prašenje mnóstwa znatych wokablow, ale emocionalny rozsud, wonu rěč jako primarnu rěč wolić. Tole radźi so najlěpje w poćahu dźěsća a staršeju. To je centralny dypk rěčneho kubłanja. Wosebje tu njeměli pak jenož klasisku formu serbskeje swójby widźeć. Přiběra podźěl rěčnje měšanych swójbow. Štož pokaza so wosebje přez stupace ličby šulerjow w tutej rěčnej skupinje . Móže to być potencial, hdyž zamóže serbski partner tamneho zahorić. Móže pak to tež być fakt, kiž prócowanja w kubłanskej politice přidatnje poćežuje.
Kubłanskej modelaj Witaj a 2plus skićitej móžnosć, tutej situaciji wotpowědować. Zwěsćamy, zo zajim za to stupa ale runočasnje ličba serbskorěčnych wučerjow strašnje spaduje. Hižo nětko njedosahaja wučerjo, zo bychmy wšitke móžnosće kubłanja połnje wučerpali. Tule stejimy před problemom, kiž budźe za přichod našeje rěče rozsudźacy. Žadanja za dalšimi móžnosćemi, wučerski potencial wotwołać abo přez rěčne dalekubłanja w serbskej rěči wukmanić, so dotal njejsu w žadanej měrje přesadźili.
Kubłanje wostanje dale centralny politiski wobsah. Zhromadnje z mnohimi akterami, kubłarjemi, wučerjemi, fachowymaj ministerstwomaj a institucijemi zastupujemy serbske zajimy. Při tym je nam wulka fachowa pomoc Serbske šulske towarstwo. Zhromadnje zastupujemy w kubłanskich naležnosćach jednohłósnje serbske zajimy. Za to so wutrobnje dźakuju. Přeju sej do přichoda hišće konstruktiwniše zhromadne dźěło ze SŠT.

– rěcna substanca Serbow –
Rěcna substanca w górnoserbskich ewangelskich stronach, w srjejźnej a Dolnej Łužycy jo dalej wogrozona. Teke gaž se naše župy, towaristwa a wósebnje Domowinske kupki wuběrnje a pśikładnje wó zdźaržanje rěcnych rumow procuju, zwěsćujomy, až bywa to źeń wóte dnja śěžčej. Pśicyny togo njejsu nowe. Demografiske faktory, felujuce źěłowe perspektiwy a zanjechanje rěcnego kubłanja pśez generacije su za to te pśicyny. Cesnoamtski statkujuce zwěsćiju pśecej cesćej, až statkuju na granicach swójich móžnosćow. Logika, až se w toś tych stronach wzdajomy wšogo procowanja, pak njejo wopšanjone. Zwěsćujomy, až mamy wšuźi małe rostlinki, wuspěšne procowanja jadnotliwcow, kótarež sebje wjelgin cesćimy. Pśikład togo jo Slěpe, źož se serbšćina z kuždym dnjom lěpjej rewitalizěrujo. Jo to napinajuce źěło, ale wóno zmóžnijo pozitiwne wuslědki. Trjebamy nowe formy spěchowanja, ale wósebnje trjebamy zagórjonych a sebjewědobnych Serbow, kenž spěchowanja wužywaju a – to cu pódšmarnuś – našu maminu rěc nałožuju.

– politiska participacija –
Serbja su po wustawomaj kraja Braniborskeje a swobodneho stata Sakskeje runohódny dźěl ludnosće. Tole so přez wotpowědne zakonje konkretizuje. Politisku participaciju wukonjamy přez rěčnicu zajimow a přez poradźowace wuběrki na wšitkich runinach. Při tym zwěsćamy, zo je Domowna jako rěčnica zajimow připóznata. Smy kontakty k politikarjam a ministerstwam dale skrućili. Tole wopokaza so jako wunošne we wobsahowych debatach wo prawach Serbow. Wosebje prócowanja wo dosahace financowanje Załožby za serbski lud, ale tež wobkedźbowanje serbskich zajimow při změnach wšelkich zakonjow su wot toho wotwisne.
Widźimy pak tež znjeměrnjacu tendencu partikularizacije. Wšudźe tam, hdźež njeje móžno so na serbski konsens dojednać, wohrožamy našu jednansku poziciju. Chcu za to wabić, zo nutřoserbske diskusije tež jako tajke wjedźemy. Chcemy-li jako lud wustupować, mamy tež jako tajki skutkować. Pačenja a wotšćěpjenja njewjedu dalokodobnje k polěpšenju našeje situacije. Tuta mysl so runje tak w naćisku programa Domowina 2025 jewi: (cituju)

“Regiony přesahowaca a mjezsobna pomoc a wzajomne narodne dźěło pod třěchu Domowiny stej wuraz a nadawk našeje zwjazanosće.”

Za to jedyn přikład:

W zwisku z wólbami Sakskeho krajneho sejma a njedorozumjenjemi nastupajo listowanja z třomi zapósłancami Sakskeho krajneho sejma nastupajo nowelěrowanje Sakskeho serbskeho zakonja, budźeše so prašenje, hač sym w mjenowanej naležnosći prawje jednał a wotpohlad třěšneho zwjazka prawje zastupował.
Přiwozmu kritiku, zo njezdaše so postupowanje w tutej naležnosći runjewon jasne a přiznaju tež, zo njeje so prawje komunikowało, što su pozadki byli, kotrež su k tutemu postupowanju pohnuli.
Fakt je, zo žadaše sebi nowelěrowanje braniborskeho serbskeho zakonja lěta trajace prócowanje a zo njejsu so wšitke wočakowanja Serbow spjelnili. Wo tym rozprawješe nam w februarje lěta 2014 tehdyši župan Domowinskeje župy Delnja Łužica a zdobom čłon Braniborskeje serbskeje rady.
Zwjazkowe předsydstwo je so na samsnym posedźenju wo tym dorozumiło, zo nochce nowelěrowanje Sakskeho serbskeho zakonja za čas wólbow tematizować a zo ma so po tym potrjeba w Sakskej zwěsćić. Tole běše zakład mojeho skutkowanja a jeničce takle ma so wone rozumić.
Je mi žel, zo sym w serbskej zjawnosći a w našim čłonstwje z postupowanjom njeměr stworił. Zdobom pak pokazam na naše žadanje, zo je naležnosć změny serbskeho zakonja prěnjotnje naležnosć politiskeje wole Serbow samych. Nochcu zapósłancam něšto předpisać. Tola prjedy hač so na tajke temy zwažimy, měli tola my wo tym rěčeć, što chcemy změnić. To njeje so stało. Husto přilubjene prawo sobu- a samopostajowanja ma so wosebje w tajkich naležnosćach wobkedźbować. Hižo jeničke wothłosowanje abo rozmołwa by hinaši scenarij tworiła.
Wšědne dźěło z politiku je tež wšědny wuknjenski proces a to za wobě stronje.
My dyrbjachmy při tym wuknyć, zo mamy hišće jasnišo na prawe komunikowanje a formulowanje kedźbować. Zakład njedorozumjenjow dźe běše w někotrych listach pobrachowace słowo “tuchwilnje”, štož by jasnišo na wolu pokazało, zo nochcemy temu w času wólbneho boja wobjednać.
Tamnu stronu pak dyrbjachmy namołwjeć, zo ma so naš lud akceptować a zo wužada sebi tole wosebitu sensibelnosć w prašenju wužiwanja politiskeho mandata. Prawo sobu- a samopostajowanja ma so w tajkich naležnosćach wosebje wobkedźbować.
Prošu wšitkich tych, kotřiž su nas a mje za postupowanje kritizowali, zo bychu tak fairne byli a njebychu nas jeničce po zmylkach sudźili ale situaciju w cyłku widźeli. Po tym, zo so njedorozumjenja jewjachu, smy hnydom rozmołwu z politikarjemi pytali a tute wujednali. Dźensa móžu z wěstosću prajić, zo je kontakt k wšitkim stronam w Braniborskej a Sakskej po wólbach dobry a spomóžny.
Zepěra je mi při tym zwjazkowe předsydstwo, kotrež stej mi z poradu a sprawnym hódnoćenjom po boku. Za to so wutrobnje dźakuju.
Temu, pruwować trěbnosć nowele Sakskeho serbskeho zakonja, smy do naćiska dźěłowych směrnicow zapisali. Nochcemy diskusiju potupić, ale chcemy ju kwalifikować.

– Zachowanje serbskego sedleńskego ruma –
Energijowa politika se w našom kraju w tej chyli změnijo a we Łužycy to źeń wóte dnja wupytnjomy. Te, kenž su až doněnta pśeśiwo brunicowemu koncernoju demonstrěrowali, demonstrěruju něnto, až ma brunicowy koncern wóstaś. Njeglědajucy na wše móžne scenarije som sebje wěsty: problem brunice wóstanjo - wšojadno, lěc jo koncern šwedski abo česki. Rozsuźenje krajneje politiki, až se brunuca wudobywa, se widobnje njezměnijo. To jadnučke, což se dalej změnijo, jo pśiběrajuca njewěstosć, kótaraž pótrjefjonych źeń wóte dnja wěcej póśěžujo. Domowina jo se brunicu pótrjefjecy jasnje wugroniła, slědny raz dnja 14.09.2013 (styrnastego źewjetego dwa towzynt a tśinasćo) w zwisku z dalejpisanim brunicoweju planowu za wótkšyśe jamowu Wjelcej-pódpołudnjo a Wochozy. Wótpokazujomy dalšne dewastěrowanje serbskich jsow a pominamy sebje wustupjenje z brunicoweje energijoweje politiki na srjejźny cas. Smy pak ze stawiznow Rogowa wuknuli a wěmy, až jo to nejwažnjejše to měnjenje tych pótrjefjonych. Gaž wóni sebje to žyce, pódpěrujomy jich pśi dialogu ze wšyknymi bokami. Wažne jo, až wopytujomy serbstwo pód wšymi wuměnjenjami šćitaś a wuchowaś. Njeraźijo-lic se nam, domownju pótrjefjonych zachowaś, tak comy jim nanejmjenjej w rěcy a identiśe domownju daś a wuchowanje toś tych teke pón dalej pódpěraś, gaž jo wusuźenje jasne.

– čłonstwo –
Naša narodna organizacija Domowina wobsteji z 18 župow a čłonskich towarstwow, kotrež dźěla so do Domowinskich skupin a dalšich towarstwow. Dohromady su, z asociěrowanymi čłonami, 182 cyłkow w Domowinje organizowanych. Domowina njeje jenož třěšny zwjazk Serbow a serbskich towarstwow, ale je suma skutkowanja wšitkich swojich čłonow. Wy, lube čłonki a čłonojo Domowinskich skupin, župow a towarstwow, sće zepěra našeho narodneho dźěła. Za to so Wam w mjenje zwjazkoweho předsydstwa jara wutrobnje dźakuju.
W zašłymaj lětomaj přistupichu dalše skupiny, tež młodźinske kluby, župomaj Delnja Łužica a “Michał Hórnik”.
Mamy šěroke čłonstwo, smy so přez štyri towaršnostne doby zdźerželi a skutkujemy nětko w swobodźe a demokratiji.
Pěstujemy nutřkowny system plurality a dialoga, štož zmóžnja nam, so na wšitke wobsahowe temy wusměrić. Smy w zašłosći a chcemy tež w přichodźe politisce skutkować a tak nadawkej wotpowědować, zajimy serbskeho ludu zastupować. Runje tuta mysl jewi so tež w naćisku programa Domowina 2025 pod hesłom zwjazanosć: (cituju)

“Aktiwity Domowiny zwjazuja najwšelakorišich partnerow we Łužicy a zwonka njeje. Při tym zasadźujemy so za zaměrnje zapřijeće serbskich wobsahow do zjawneho žiwjenja.”

Tola mamy tež ćeže. Dźěle čłonstwa zestarja, mamy pak so tež z tym zaběrać, zo čestnohamtske skutkowanje přiběracy na atraktiwiće zhubi a dorost so hižo wabić njezešlachći. Žiwjenske wobstejnosće a rěčne rumy so měnjeja. Tež hdyž widźimy, zo wěste wuwića stagněruja, tak zwěsćamy, zo na druhich městnach nowe struktury nastawaja. Woběmaj wuwićomaj mamy wotpowědować.
Diskusije, hač je woprawnjene, zo wukonja Domowina zastupowanje zajimow Serbow, njewidźu za dobre. Njeměli so wot dwělow zaslepić dać. Wažniši hač prašenje, štó zastupuje, je fakt, zo mamy naše prawa zastupować. Kak to činimy, w kajkej formje to wukonjamy, to njezaleži na tym, zo je Domowina tu, ale na tym, što je wola wjetšiny Serbow. Třěšny zwjazk je tučasnje najwjetša serbska politiska struktura z tak šěrokej bazu, kajkuž ju tučasnje nichtó druhi nima.
Je lochko so do pasiwity podać, na skutkowanje druheho swarjeć a tak pesimistiski wid do přichoda šěrić. Wot tutych wosobow njetrjebamy wočakować, zo positiwny dóńt přichoda Serbow tworja. Wažniše je, zo so angažujemy. Při tym je wšojedne, hač je to w Domowinje abo zwonka njeje. Wuspěch abo njewuspěch politiskich iniciatiwow so po tym postaja, hač zamóža iniciatorojo druhich ludźi přeswědčić a mnohoty tworić. Wšo dalše so přez naše demokratiske struktury samo rjaduje. Jeničke wuměnjenje, kotrež mamy při wšěch diskusijach a při wšej pluraliće w Serbach spjelnić, je, zo na kóncu napřećo němskej a mjezynarodnej zjawnosći zajimy našeho ludu z jednym hłosom zastupujemy. Wospjetnje na to pokazuju: Partikularne zajimy haća naše politiske móžnosće jednanja. Mamy jako jedyn lud wustupować.

– Skutkowanje předsydy –
W zašłymaj dwěmaj lětomaj mějach móžnosć, hłownohamtsce jako předsyda Domowiny skutkować. Porno předchadźacej dobje, w kotrejž takrjec připódla swojeho přistajenja čestnohamtsce skutkowach, je to nětkole rozrisanje, z kotrymž so zmóžnja wo wjele lěpje wočakowanjam, kotrež so na předsydu staja, wotpowědować. W zašłymaj lětomaj njejstej jenož prezenca předsydy a mnóstwo terminow wo 130% přiběrałoj. Nětko je tež čas za přihoty, štož kwaliće skutkowanja tyje. Namakaće k tomu přehlad wo skutkowanju předsydy w delegatnej mapje.
Tež, hdyž njeje to lochko, być z předsydu, tak je to wužadanje a wulke wjeselo w jednym.
Pobych w zašłymaj lětomaj w mnohich župach a towarstwach a zeznach přewšo aktiwnych čłonow po cyłej dwurěčnej Łužicy. Zeznach mnohostronskosć Wašeho skutkowanja, lubi Domowinjenjo, zeznach Wašu prócu a Waše wuspěchi a Waše starosće. Za Waše wobšěrne narodne dźěło a za mnoho dobrych rozmołwow a nastorkow so Wam tež w mjenje zwjazkoweho předsydstwa wutrobnje dźakuju.
Přichod serbstwa njeje jenož wotwisny wot politiskeho skutkowanja, to dźe je jeničce ramik. Wažniše je, zo wobraz w tutym ramiku zdźeržimy a zo wón njezblědnje. Kóždy projekt, kóždy spěwny wječor a kóžda čestnohamtska akcija je dalši kamušk k docpěću tutoho cila. Hakle přez tute skutkowanje damy Domowinje mjezwočo.

Přikłady za to su:

Župa Delnja Łužica přewjedźeše mjez druhim Superkokot. Tam witachu tež mnoho přihladowarjow z Hornjeje Łužicy.

Župy Wojerecy, Kamjenc a Budyšin organizowachu zhromadnje z Rěčnym centrumom Witaj wuspěšnje swójbne schadźowanki.

Župa Jakub Lorenc-Zalěski bě hosćićelka mjezynarodneho festiwala dudakow.

Zwjazk serbskich studowacych přewjedźeše w Praze chórowe lěhwo.

Zwjazk serbskich wuměłcow organizowaše swjedźeń serbskeje poezije.


Lisćinu bych móhł dale rozšěrić. Ale tež to wšědne towarstwowe dźěło w skupinje, towarstwje abo župje je wažne.
Přeju sej, zo by so při wšěch wužadanjach tuta zhromadnosć sylnišo widźała. Hdyž hódnoćimy skutkowanje Domowiny, tak njeměli jenož na politiske skutkowanje třěšneho zwjazka hladać, ale wosebje čestnohamtske dźěło a wšelakorosć skutkowanja wobkedźbować.
Njehladajo toho, zo čitam husto kritiki na našim skutkowanju - zdźěla prašeš so, hač je awtor kritiki zwólniwy, fakty a informacije na wědomje brać - tak zwěsćam, zo přewahuje ličba radźićelow a podpěraćelow. Wěm, zo je naše zhromadne skutkowanje njedźiwajcy wšěch zmylkow a njedostatkow na dobro Serbow. Dźakuju so na tutym městnje čłonam zwjazkoweho předsydstwa. Je derje wědźeć, zo mamy kruh Serbow, w kotrymž njeknježi konfrontacija, ale při wšěch trěbnych rozestajenjach a wěcownych kontrowersach skerje wola stroweje diskusije. Runje tak dźakuju so prezidijej, kotryž je mi bliski kruh poradźowarjow. Dźakuju so pak tež zarjadej Domowiny pod nawodom jednaćela Bjarnata Cyža a Rěčnemu centrumej Witaj- pod nawodnistwom dr. Beaty Brězanoweje. Wěm, zo njeje ze mnu přeco lochko, ale mam zaćišć, zo mjeztym wěmy, kak to zdokonjamy, zo so w dźěle namakamy. Předsyda steji husto w fokusu medijow, tola za jeho skutkowanjom steji husto syła spušćomnych partnarjow.
Tola tež tajki předsyda je čłowjek a njemóže wšo prawje činić. Z wuprajenjom prof. Šołty w nowinje Sächsische Zeitung nastupajo dóńt Serbow, sym wospjetnje na moje wuprajenje pokazany był. W lěće 2011 wuprajich w ramiku interviewa z nowinu “Die Zeit” sadu, kotraž mje z toho časa přewodźa. Z rozmołwy je so fragment medialnje tak prezentował, zo zda so zaćišć, předsyda sam njewěri do swojeho skutka. Husto so na to dopominam a hdys a hdys dopominaja mje wšitcy ći na to, kotřiž měnja, zo je to dopokaz mojeje hubjeneje wole abo njekmanosće. Kritika tehdy bě wótra a zrozumju, zo so mnozy čuja wot wuprajenja zranjeni. Zrozumjenje pak nimam za wšitkich tych, kotřiž su to wužiwali a wužiwaja, zo bychu Domowinje škodźeli abo tole w strukturnych debatach jako argument wužiwali. Dźiwam so, wšako je njemały dźěl tutych samo křesćansce kubłany.
Sam chcu so dźensa wot tutoho wuprajenja distancować a zamołwju so pola wšitkich tych, kotrychž sym z tym ranił. Tež, hdyž sym zmylki činił, njespušću nadźiju, zo je zhromadny skutk w zmysle Serbow wažniši, hač dopokaz, zo sym tež ja jenož čłowjek.
Zdobom pak apeluju, zo njeměli šicofrenje z našej situaciju wobchadźeć. K jednym pokazamy na to, zo smy jedyn z najwohroženišich rěčow w Europje, na tamnym boku pak hnydom do ekstatiskeho refleksa zatamanja spadnyć, hdyž so někomu tole jako direktne wuprajenje wukuli. Sym za to, zo so w přichodźe jenož wot tajkich wuprajenjow njedistancujemy, ale zo so z tym zaběramy, čehodla nas to tak rani. Jeli chcemy sebi přichod Serbstwa stworić, štož widźu za móžne, potom mamy zhromadnje tutón naš přichod twarić. Mjenowany artikl a reakcije, kotrež so jewjachu, běchu za nas přičina, zo mamy so w přichodźe hišće intensiwnišo ze serbskej rěču zaběrać. To je jedyn cil našeje přichodneje skutkowanskeje doby.

– Wizije –
Serbski přichod trjeba formy. Jedna tutych je nowe wašnje komunikacije. Dialog je přichod našeho wobstaća. Mamy so jako Domowina wo dialog postarać a mamy jón spěchować.
Dialog je znamjo bazisoweje kultury, kajkaž je wona we funkciji třěšneho zwjazka zapołožena. Domowina je za dialog wotewrjena. Tole pokaza so wosebje we wobzamknjenju zwjazkoweho předsydstwa: (cituju)
“Domowina je kóždy čas ze wšemi ludźimi a skupinami, kotřiž chcedźa so na dobro Serbow angažować k rozmołwje zwólniwa.”
(rozsud čo 70 – sada 3 – 14.06.2014)
Ale tež w hesle wotewrjenosć, kotryž je so do naćiska programa Domowina 2025 zapisał, jewi so tuta mysl: (cituju)
“Domowina skići kóždemu Serbej a přećelej Serbow zhromadnosć, njewotwisnje wot toho, hač bydli we Łužicy abo zwonka njeje a hač chce jako jednotliwc abo čłon sobustawskeho towarstwa abo župy Domowiny w njej skutkować.”

Statkowańska doba 2015 – 2017 (dwa towzynt pěśnasća do dwa towzynt sedymnasćo) by dejała w znamjenju šyrokego dialoga stojaś. Mamy we wšyknych regionach Łužyce, ale teke zwenka njeje dialog z tam statkujucymi woplěwaś. Pśi tom dejali fokus na to kłasć, kak comy zgromadnje naš pśichod na dobro Serbstwa, serbskeje rěcy a kultury twóriś. Njejo to strukturelne pšašanje, ale wopśimjeśowe. Diskusije struktury dla su zastarske a njewjedu k wótegronoju, co comy wopśimjeśowje změniś. Domowina njeby dejała pśi tom procesu jadnučka baza dialoga byś. Mamy mjaztym w Serbach teke nowe formy aktiwitow. Za Domowinu buźo se z tym, wó tom som pśeznanjony, pšašanje wót samego wótegroniś, lěc jo wopšawnjona powědarka zajmow abo nic. Wó tom njerozsuźiju deklaracije, ale praktiske žywjenje!
Domowina njejo organ abo anonymny konstrukt ze sedłom w Budyšynje. Domowina jo suma wšych cłonkow, jo zamóžny forum dialoga mjazy wšyknymi swójimi cłonkami a zajimcami. Za to cu se zasajźowaś a za to sebje žycym Wašu pódpěru.


Waženi delegaća,

Che Guevara – lěkar, awtor a wjednik rewolucije w Kubje wupraješe so wo prašenju změnow slědowace: (cituju)

“Rewolucija je kaž koleso. Njehiba-li so doprědka a wostanje stejo, padnje.”
Runje tak mamy to w naležnosći zdźerženja Serbstwa widźeć.
Njesměmy stejo wostać. Naše tradicije, naša kultura a wosebje naša rěč wostanu jenož žiwe, hdyž je dale pěstujemy a wuwiwamy. Njeměli je kaž konserwy při optimalnej temperaturje na składźe dźeržeć, zo bychu so někak wobchowali. Bjez wšědneho wužiwanja a dalewuwića čas wužiwanja spadnje. So wě, na cyle měrniwe wašnje, to nas a Che Guevaru rozeznawa.
Měli dialog pěstować a wšitkich do zhromadneho dźěła za to serbske wabić. Njeměli dwělować ale wo našich sonach a požadosćach rěčeć. Njeje pak tole jenož hesło za nawjedowacych ale za kóždeho čłona a kóždeho Serba. Njeměli na pozicije, strony abo starobu hladać. Mamy konstruktiwny zhromadny dialog wjesć, a hdyž smy so w naležnosći dojednali, jednać.
Domowina ma při tym jasny nadawk, ma forum być. Tak zwoprawdźamy dale zahajenske słowa Bogumiła Šwjele: (cituju)
„... Zdźeržeć, zbudźować a rozwučować je z najwažnišim nadawkom zwjazka.“.

Inkl. wšitkich runoprawnych formow partnerstwa.

Sakski šulski kubłanski koncept „2plus” rozeznawa mjez 3 rěčnymi skupinami: 1. – šulerjo z maćernorěčnymi kmanosćemi, 2 – šulerjo z předznajomosćemi přez Witaj-wučbu w pěstowarni, 3. – šulerjo bjez rěčnych znajomosćow.