16. głowna zgromaźina jo w źěłowych směrnicach wopśimjeśowe zaměry formulěrowała. Toś te su byli zakład za statkowanje wšych gremijow. Pśedlažeca rozpšawa słužy k wótlicenju dojśpitego, k wopisanju dalšnych trajucych nadawkow a k zastawje pśedewześow, kenž njejsu se dali w zajźonyma lětoma pśesajźiś.

1.    Spěchowanje serbskeje rěče:

1.1.    Domowina wutwori w swojim zarjedźe hač k 17. hłownej zhromadźiznje 2015 znowa městno referenta/ki za kubłanje a młodźinu.

<s> </s>

Z wutworjenjom Rěčneho centruma WITAJ (RCW) w lěće 2001 je so dotalne městno referenta za kubłanje a młodźinu integrowało do cyłkowneje struktury RCW. W tutym zwisku su so nadawki dotalneho referenta do zamołwitosće nawodnicy RCW integrowali. W zamołwitosći nawodnicy RCW leža wšitke kubłansko-politiske kaž tež fachowe a projektowe nadawki w nawodnistwje wotpowědnych wotrjadow a wotnožki w Delnjej Łužicy. Skutkowne rozšěrjenje kapacitow za narodno-politiske a kubłansko-politiske naležnosće zaruča so dźělnje tež přez cyłodnjowske dźěło předsydy Domowiny. Předsyda zastupuje zhromadnje z nawodnicu RCW kubłansko-politiske naležnosće we wotpowědnych gremijach a koordinuje je hromadźe ze Serbskim šulskim towarstwom z. t. a regionalnymi rěčnicami. W tutej konstelaciji móžemy dźělne realizowanje wotpohladow delegatow 16. hłowneje zhromadźizny k dypkej 1.1. zwěsćić. Njehladajo na to je zwjazkowe předsydstwo dnja  13.09.2014 hłownej zhromadźiznje slědowacy namjet podało:

“Zwjazkowe předsydstwo doporuči 17. hłownej zhromadźiznje Domowiny, změnić wobzamknjenje 16. hłowneje zhromadźizny pod dypkom 1.1. dźěłowych směrnicow nastupajo znowazarjadowanje městna referenta/ki za kubłanje a młodźinu, na slědowacy zaměr: wutworić hač do 18. hłowneje zhromadźizny krutej městnje młodźinskeju koordinatorow w Delnjej a Hornjej Łužicy.”

(wobzamknjenje čo. 79 z dnja 13.09.2014)

Nowy zaměr jewi so w dypku 2.1.1. naćiska nowych dźěłowych směrnicow Domowiny.

W Dolnej Łužycy wuźaržujo župa Dolna Łužyca južo 8 lět młoźinskego koordinatora. Městno spěchujo se pśez wokrejs Sprjewja-Nysa, wokrejs Górne Błota-Łužyca, wokrejs Dubje-Błota, město Chóśebuz a Załožbu za serbski lud.

Koordinator organizěrujo a koordiněrujo młoźinske projekty pó cełej Dolnej Łužycy a nawjedujo źěłabnosć młoźinskego aktiwa, kótaryž se zestaja z pśedsedarkow/

pśedsedarjow wejsnych młoźinskich kupkow. Za lěto 2015 jo se mógało dojśpiś pówušenje spěchowanja pśez Załožbu za serbski lud a wokrejs Sprjewja-Nysa.

1.2.    Južo w směrnicach Domowiny lěta 2007 formulěrowany nadawk wutwórjenja kubłańskeje seśi z wósebnosćami Górneje a Dolneje Łužycy ma se až do kóńca 2015 do statka stajiś.

Kubłański wuběrk jo se z nastupnosću zwězowanja kubłańskeje seśi w Górnej Łužycy zaběrał. Pśi tom jo se pokazało, až kubłańske institucije a nosarje kubłańskich institucijow źěłaju skerjej pó pótrjebje w mjeńšych a se stawnje měnjecych seśach. Serby su wobstak toś tych seśow. Wósebnje pśez fachowe póraźowanje RCW a statkowanje Domowiny we wóźecej kupce 2plus smy w tej chyli integrěrowane do naźěłanja trěbnych pšawniskich pśedpisow a do wugódnośenja praktiskich nazgónjenjow. Na toś tu wašnju jo skerjej teke fleksibelne reagěrowanje  a agěrowanje móžne. Dajo se zwěsćiś, až smy z tym proces sobupóstajowanja źělnje na wšakich rowninach pśez wobstawne  a wopśimjeśowe źěło pókšacowali, kubłańska seś pó pśikłaźe Bramborskeje pak njejo se až doněnta wutwóriła. Pótrjefjecy bramborsku kubłańsku seś ma se na to pokazaś, až jo aktiwita seśi z wótejźenim zagronitego pśistajonego ministerstwa spadnuła. Wjednistwo RCW jo źe wopytało, to pśez swójske aktiwity kompensěrowaś, njejo pak zamógło, jogo dopołnje narownaś. Aby se aktiwita kubłańskeje seśi dalej garantěrowała, by se dejała zagronitosć za jeje wuźaržowanje do fachowego ministerstwa wrośiś. Za to se Domowina zasajźujo.

1.3.    Domowina zestaji katalog rěč spěchowacych naprawow, diferencowany po regionach. Spjelnjenje dotalnych naprawow ma so wuhódnoćić a nowe naprawy maja so na hospodarske lěto wusměrjene nadźěłać abo wudospołnić.

Jako rěč spěchowace naprawy hodźa so wšelke zarjadowanja Domowiny a RCW hódnoćić. W septembrje 2013 je so forum k rěčnemu planowanju přewjedł. Jedna z konkluzijow tutoho foruma je so z přizjewjenjom delnjo- a hornjoserbšćiny pola Unicode-konsorcija zwoprawdźiła. Z tym hodźi so digitalizacija serbskeje rěče dale pokročować. W Delnjej Łužicy iniciěrowaše RCW akciju “Jo! Za tebje”. Jedna so wo projekt, z kotrehož pomocu ma so diskusija wo rewitalizowanje a zdźerženje delnjoserbšćiny přewodźeć. W Hornjej Łužicy přewjedźechu so w zamołwitosći župow a z pomocu RCW swójbne schadźowanki a dalše projekty rěč spěchowaceho razu (hlej rozprawa RCW).

Nastupajo rěčneho planowanja ma so na to pokazać, zo je wědomostny konsens, zo słušeja k rěčnemu planowanju tři zakładne elementy:

1.     wuwiwanje a dalši wutwar rěčneho korpusa (na př. přez słowniki a gramatiki)

2.     zwyšenje statusa serbskeje rěče (w zmysle zjawneho připóznaća)

3.     rozšěrjenje móžnosćow nawuknjenja serbskeje rěče.

Tutym chcemy so w přichodnych lětach dale wěnować, z tym zo so zakłady za certifikowanje serbskorěčnych kmanosćow po zhromadnym europskim referenčnym ramiku dale wuwiwaja. Dale wotkrywaja so přez wuwiwanje digitalnych poskitkow nowe rěčne rumy a formy kubłanja za wšitke starobne skupiny. Naspomnić ma so w tutym zwisku tež zhromadna iniciatiwa serbskich institucijow “serbsce online wuknyć”.

Wuwiwanje tutych zakładow ležeše w fokusu našeho skutkowanja.

Zdobom jednamy po zasadźe, zo je nastajenje kataloga regionalnych naprawow rěčneho planowanja dołhodobny proces, kiž so prawidłownje a konsekwentnje dale pisa. Při tym reaguje na aktualne wužadanja a tutym wotpowěduje. RCW dźěła stajnje na wuwiću a přesadźenju regionalnych naprawow, dźiwa pak zdobom na wobłuki, kiž su regiony přesahowace, wosebje tež hladajo na wobłuk nowych medijow.

Pokazać ma so w tutym zwisku tež na prócowanja Sakskeje, kotrež wjedźechu k nadźěłanju plana naprawow Sakskeho statneho knježerstwa k pozbudźowanju a k wožiwjenju wužiwanja serbskeje rěče. Tutón plan - ke kotremuž smy naše wobsahowe wočakowanja přidźěłali - je zakład za dalše zhromadne dźěło kraja, komunow a Domowiny.

1.4.    Domowina dale kritisce přewodźuje dalewuwiće koncepta 2plus jako zwjazowacu wuwučowansku metodu w Sakskej. Žada sebi hromadźe ze Serbskej radu nowelěrowanje wuwjedźenskeho postajenja šulskeho zakonja za serbski sydlenski teritorij Sakskeje. W Braniborskej ma so status WITAJ-wučby jako wotchilaca organizatoriska forma wučby na zakładźe dokładneje ewaluacije změnić do regularneje bilingualneje wučby.

Kubłanski koncept 2plus w Sakskej a ewaluacija WITAJ-wučby w Braniborskej Domowina dale kritisce přewodźuje. W zwisku z konceptom 2plus dźěła statne ministerstwo za kultus zhromadnje z čłonami wodźenskeje skupiny 2plus na nowym prawniskim postajenju za serbske a druhe šule w serbskim sydlenskim rumje. K tomu je Domowina swój namjet zapodała a zwjazkowe předsydstwo wobzamkny na wurjadnym posedźenju dnja 11.06.2013 swoje wočakowanja na dalše praktikowanje koncepta (hlej wobzamknjenja čo. 17 do 22 w přehledźe). Dale wěnowaše so na swojim tematiskim zarjadowanju dnja 31.05.2013 kubłanskopolitiskim prašenjam Hornjeje Łužicy. Podobne zarjadowanje slěduje w januarje 2016 za Delnju Łužicu.

Braniborske ministerstwo za młodźinu a sport zahaji w nowembrje 2014 ewaluaciju WITAJ-wučby. K tomu je wotpowědny nadawk LISUMej a konsorcijej, wobstejacy z uniwersity Lipsk a Hamburgskeje firmy JSmoin Softnet AG, wudźěliło.

1.6.    Zwězkowe pśedsedarstwo stara se dalej wó rownopšawosć pśi wužywanju dolno- a górnoserbšćiny

Gremije Domowiny źiwaju wobstawnje na to, wobej pisnej rěcy aktiwnje wužywaś. Z pomocu zastojnstwa źěła se zaměrnje na tom, až se pó móžnosći wšykne zakładne teksty we wobyma rěcoma w zjawnosći jawje. Pódłožki, kenž nastupnosći Dolneje Łužyce pótrjefje, se dolnoserbski naźěłaju. Pokazaś pak ma se pśi tom na to, až njedajo w tom casu dosegajuce kapacity za pśełožowanje a až se to wupomina pśidatne financne móžnosći, kenž se w tej chyli we wobłuku spěchowanja Załožby za serbski lud zarucyś njedaju.
Zgromadnje ze župu Dolna Łužyca jo se kšywowy zwězk w kooperaciskem dogronje dnja 01.07.2014 na slědujuce dojadnał a pó tej zasaźe jadna:

“§ 6 - źiwanje na nastupnosći Dolneje Łužyce w źĕle kšywowego zwĕzka

(1)   W tematiskem planowanju źĕła zwĕzkowego pśedsedarstwa Domowiny, jogo prezidiuma a jogo wubĕrkow se stawnje glĕda na nastupnosći Dolneje Łužyce.

(2)   Do kuždego gremiuma kšywowego zwĕzka Domowiny maju se pó móžnosći zastupnice a zastupniki  Dolneje Łužyce integrĕrowaś.

(3)   Zakładne dokumenty kšywowego zwĕzka Domowiny maju se do dolnoserbšćiny pśełožyś. Pśedłogi Zwĕzkowego pśedsedarstwa Domowiny, kótarež temy Dolneje Łužyce wobjadnaju, maju se zasadnje w dolnoserbskej rĕcy gremiumoju pśedpołožyś.

(4)   Referentki a referenty kšywowego zwĕzka Domowiny deje w swójom źĕle źiwaś rownopšawje na pótrjeby Dolneje Łužyce a teke w Dolnej Łužycy prezentne byś.

(5)   Dla togo až jo dolnoserbšćina rownopšawna jadnańska rĕc pla kšywowego zwĕzka Domowiny, pomina se stawne dalejkubłanje w dolnoserbskej rĕcy, wósebnje wót referentow a referentkow.”

(kooperaciske dogrono mjazy Domowinu a župu Dolna Łužyca z dnja 01.07.2014)

2.    Skšuśenje a dalejwuwiśe Domowiny pó 100. wrośenicy jeje załoženja

2.1.    Z pomocu dokradneje nutśikownotowaristwoweje a zjawneje diskusije wuźěłajo se Domowina nowy wupominajucy program "Domowina 2025" k skšuśenju a dalejwuwijanju Domowiny pód gronidłom "zagronitosć - wótwórjonosć - zwězanosć". Dalej statkujuca programowa komisija nawjedujo diskusijny proces a pśedpołožyjo pśichodnej głownej zgromaźinje dokóńcnu pśedłogu nowego programa k wobzamknjenju.

Programowa komisija, kenž jo se dnja 31.08.2012 konstituěrowała, jo w běgu 9 pósejźenjow pśedłogu programa naźěłała. Dokóńcna pśedłoga, kótaraž jo se pśez 4 zjawne diskusijowe rundy dalej profilěrowała, jo se dnja 24.01.2015 wót zwězkowego pśedsedarstwa delegatam pósrědniła. Program pśedlažy w 3 rěcnych wersijach (dolnoserbski, górnoserbski a nimski). Wšyknym wobźělnikam, cłonkam komisije, ako teke wšyknym zapódawarjam naraźenjow a dopórucenjow źěkujo se Zwězkow pśedsedarstwo Domowiny za sobustatkowanje pśi naźěłanju togo dokumenta.

Na naraźenje programoweje komisije  konkretizěruju se zaměry z nowymi źěłowymi směrnicami, kenž wopśimjeju nadawki na krotki a dlejšy cas. Toś te maju se na kuždej głownej zgromaźinje wótlicyś, aktualizěrowaś a dalej pisaś.

2.2.    Domowina dorozmějo se wó móžnych nowych formach zapśimjeśa cełego cłonkojstwa a dalšnych Serbow ako teke pśijaśelow Serbow do zgromadnego źěła. Wósebnje dodiskutěrujo wóna naraźeni za prawólby cłonkojstwa a za napšašowanje cłonkojstwa k bytostnym pšašanjam Domowinskego a narodnego źěła.

W běgu dweju lětowu jo se diskusija wó modelu prawólbow z pomocu krejza pśedsedarstwow župow a cłonkojskich towaristwow wjadła. W diskusiji jo se wóspjetnje wopokazało, až su naglědy a měnjenja k tomu wjelgin rozdźělne. Pśi tom su se slědujuce dypki wopokazali ako bytostne pšašanja:

1.       By se wšykne cłonkojske cełki kśěli na takich wólbach wobźěliś?

2.       Co buźo, jo-lic jadnotliwe cłonkojske cełki změnu wólbnego modusa wótpokažu?
  Kaki status dalšnego sobustatkowanja pón maju?

3.       Su cłonkojske cełki zamóžne a zwólniwe, swóje cłonkojske daty do wólbnego
  registra pódaś?

Na toś tom zakłaźe jo se wuźěłał napšašnik, kenž jo se 18.12.2014  wšym župam a cłonkojskim towaristwam Domowina pśepódał. Wětšyna towaristwow, kótarež su wótegronili, zaźěłanje cłonkojskich datow do wólbnego registra wótpokazujo, lěpšyny w listowych wólbach njewiźi a se teke njemysli, až se wětšyna cłonkow na takich wólbach wobźělijo. Jawje se teke cwiblowanja na zmysle takich wólbow, stoj-lic jano jaden kandidat (na pśikład wólby pśedsedarja) k wuzwólenju. Wóni su w swójich wótegronach wugronili cwiblowanja na tom, lěc jadna se pśi naraźonem modelu wólbow, glědajucy na financny a organizatoriski ramik, wó nejefektiwnjejšu formu wólbow w našom kšywowem zwězku.

Pónowjenje Domowiny za cas měrneje rewolucije jo sebje wósebnje cłonkojstwo w towaristwach pominało, což jo dejało pluralnosć kšywowego zwězka spěchowaś. Listowe wólby by awtonomiju a pluralitu cłonkojskich cełkow wogrozyś mógali. W tej chyli kněžy se pśi wólbach zwězkowego pśedsedarstwa zasada, až ma kužda Domowinska župa a kužde cłonkojske towaristwo pšawo na nanejmjenjej jadno sedło w gremiumje. Wuškowne 12 wót 30 sedłow se pó wjelikosći towaristwa rozklucuju. W paźe listowych wólbow by se ten princip musał wótpóraś, což by wóznamjeniło, až stoje wše sedła wólbam gremija k dispoziciji. Alternatiwnje by pśi zdźaržanju górjejce wopisanego principa licba sedłow, kenž se pśez prawólby wobsajźiju, na jano hyšći 12 spadnuła.

Diskusiju a wuslědk napšašowanja k prawólbam gódnośijo zwězkowe pśedsedarstwo ako wobkšuśenje něntajšnego wólbnego systema. Pśez wjelebocne diskusije a wótwažowanja su se wósebnje pśedsedarje cłonkojskich cełkow k tematice wugronili. Ako kóńcny wuslědk diskusije góźi se zwěsćiś, až wětšy źěl towaristwow delegatny wólbny princip dalej faforizěrujo a jen rownocasnje ako nejefektiwnjejšy w zmysle zasajźonych srědkow wobglědujo.

Zwězkowe pśedsedarstwo jo pódało 07.03.2015 slědujuce dopórucenje:

“Zwězkowe pśedsedarstwo jo wobzamknuło na zakłaźe wótpokazanja naraźenjow za pśewjeźenje prawólbow a pranapšašowanjow z boka župow a cłonkojskich towaristwow, diskusiju k naraźenjoma 16. głowneje zgromaźiny (glědaj dypk 2.2. źěłowych směrnicow) zakóńcyś.
Jo se zwěsćiło, až njegóźitej se naraźeni za prawólbami a za pranapšašowanja póbrachujuceje jadnotneje wóle župow a cłonkojskich towaristwow dla pśesajźiś. Z tym wobchowajo doněntajšny delegatny princip za wólby a bytostne rozsuźenja kšywowego zwězka dalej swóju płaśiwosć pó wustawkach Domowiny.”

                                                                       (wobzamknjenje cysło 117 z dnja 07.03.2015)

2.3.    Domowina zwoprawdźi zaměrnje wšitke nadawki ze swojeho koncepta za polěpšenje nutřkowneje a wonkowneje komunikacije. Wosebje wužiwa sylnišo nowe móžnosće digitalneje komunikacije. Wona wabi zaměrnje nowych čłonow do swojich rjadow a podpěruje nastaće nowych skupinow a towarstwow.

Zakład za polěpšenje nutřkowneje komunikacije je akceptanca demokratiskich strukturow přez wšitkich čłonow a dodźerženje tutych. Polěpšenje komunikacije je wažny proces nutřkowneje legitimacije třěchi. Wonkowna komunikacija je so mjez druhim přez instalowanje hłownohamtskeje funkcije předsydy polěpšiła. Tak zwyšichmy prezencu Serbow wosebje w politice a zjawnosći (hlej k tomu tež skutkowanje předsydy Domowiny na stronje 40 w delegatnej mapje). Namjety koncepta za polěpšenje nutřkowneje a wonkowneje komunikacije so při nadźěłanju naćiska programa “Domowina 2025” sobu wobkedźbowachu.

Nadawk, nowe móžnosće digitalneje komunikacije sylnišo wužiwać, je so spjelnił. Tak je so internetna strona Domowiny kompletnje ponowiła a so mjez druhim přez wobšěrny kalender rozšěriła. Tež župy a sobustawske towarstwa dóstachu móžnosć, swoje terminy a wobsahi direktnje do protyki zapodać. Tučasnje jednamy z institucijemi a towarstwami, zo bychmy ju po wobsahu dale profilować móhli a z tym reprezentatiwnu protyku nadźěłali. Dale skrućichmy w tutej dobje wužiwanje widejoweje konferency přez Skype a Teamviewer na posedźenjach prezidija zwjazkoweho předsydstwa a wuběrkow Domowiny. Wobdźělnicy widejoweje konferency su přitomnym čłonam runostajeni, štož je nowostka w dźěle gremijow Domowiny. Tole polěpša wosebje situaciju zwonka Łužicy aktiwnych Serbow a zmóžnja zapřijeće jich kreatiwneho potenciala.

Nawabili smy w tutej dobje nowe čłonske cyłki. W župje “Michał Hórnik” přistupištaj młodźinskej klubaj Chrósćicy a Ralbicy. W župje Delnja Łužica přistupichu wjesne towarstwo Prožim, tradiciske towarstwo Popojce a Delnjoserbski dźěćacy a młodźinski ansambl. Dale wutworištaj so Domowinska skupina Zły Komorow a Domowinska skupina Lubnjow.

3.    Rozšěrjenje sobu- a samopostajowanskich prawow serbskeho ludu

3.1.    Na zakładźe wobzamknjenja 15. hłowneje zhromadźizny Domowiny k rozšěrjenju sobupostajowanskich a samopostajowanskich prawow w naležnosćach serbskeho ludu a złožujo so na rozsud ke skrućenju Domowiny jako připóznata zastupjerka zajimow serbskeho ludu po § 5 Sakskeho serbskeho zakonja a hladajo na § 4a naćiska k nowelěrowanju Serbskeho zakonja Braniborskeje wjedźe wona swoje prócowanja směrodajnje dale. K tomu sej wužada nowelěrowanje wotpowědnych zakonjow, postajenjow a zrěčenjow.

                   - korporacija zjawneho prawa a “model 2” -

Wuchadźejo z diskusije wo tak mjenowanej Vogtowej analyzy, diskusije dźěłowych skupin Załožby za serbski lud a tu wosebje dźěłoweje skupiny 6 “korporacija zjawneho prawa” rozsudźi so 16. hłowna zhromadźizna ze slědowacym wobzamknjenjom za model 2 – skrućenje Domowiny:

„Delegaća 16. hłowneje zhromadźizny Domowiny přiwzaja rozsudy zwjazkoweho předsydstwa čo. 181, 183 a 184 a zakónča z tym diskusiju wo prawniskej formje zastupnistwa serbskich zajimow. Z tutoho rozsuda wurosćace žadanja k skrućenju Domowiny, maja być ze zakładom za narodno-politiske skutkowanje třěšneho zwjazka.“

(hlej protokol 16. HZ Domowiny, dypk IX)

Mjenowany rozsud bazuje na slědowacych wobzamknjenjach zwjazkoweho předsydstwa:

“Wobzamknjenje čo. 181 z dnja 04.07.2012

Na zakładźe zjawneje a wotewrjeneje diskusije a na zakładźe zapodateje papjery załožboweje dźěłoweje skupiny „Korporacija zjawneho prawa“ dóńdźe Zwjazkowe předsydstwo Domowiny k slědowacymaj rozsudomaj:

Wobzamknjenje čo. 183 z dnja 04.07.2012

Zwjazkowe předsydstwo faworizuje model skrućenja Domowiny w dotalnej prawniskej formje po namjetowanym modelu 2 Załožboweje dźěłoweje skupiny „Korporacija zjawneho prawa“.

Wobzamknjenje čo. 184 z dnja 04.07.2012

Zwjazkowe předsydstwo wotpowěduje z tym winowatosći, programatiske wobzamknjenja 15. hłowneje zhromadźizny Domowiny zwoprawdźić.”

(hlej protokol posedźenja ZP dnja 04.07.2012)

Z tym mamy zwěsćić, zo je so diskusija wo formje zastupnistwa zajimow Serbow w Domowinje hižo dnja 23.03.2013 zakónčiła.

Rozsud za model 2 – skrućenje Domowiny − naliči mjez druhim slědowace naprawy:

·              přeorganizowanje Załožby za serbski lud

·              zastupnistwo wšitkich naležnosćow a zajimow serbskeho ludu w zjawnosći

·              postajenje resp. nominowanje wšitkich zastupjerjow serbskeho ludu w zjawnych gremijach

·              koncentrowanje dźěławosće na žro politiskeho zastupnistwa zajimow na regionalnej, nacionalnej a europskej runinje

Wotpowědujo wočakowanjam zjawneje diskusije zaběrachu so Domowinske gremije wospjetnje z namjetami iniciatiwneje skupiny “Serbski sejmik”. Tak na přikład dnja 14.06.2014:

“Zwjazkowe předsydstwo Domowiny njewučita z wotmołwow iniciatiwneje skupiny, kotrež su so na zakładźe prašenjow třěšneho zwjazka wozjewili, dale žadyn nošny koncept iniciatiwneje skupiny.

Zwjazkowe předsydstwo slěduje dale rozsudam a wobzamknjenjam 16. hłowneje zhromadźizny Domowiny.

Domowina je kóždy čas ze wšěmi ludźimi a skupinami, kotřiž chcedźa so na dobro Serbow angažować k rozmołwje zwólniwa.”

(Wobzamknjenje čo. 70 z dnja 14.06.2014)

                   - iritacije nastupajo listowanje z krajnym sejmom -

Iritacije wubudźichu prócowanja třoch zapósłancow Sakskeho krajneho sejma kaž tež wuprajenja w zwisku z wólbami do krajneho sejma. W tutych so rozsudy 15. a 16. hłowneje zhromadźizny wopak interpretowachu a historisce wopak hódnoćachu. Předsyda Domowiny je na tute postupowanje wotpowědnje reagował a njewobkedźbowanju zmysła dotalnych rozsudow zadźěwał. Wo wotpowědnym postupowanju so w zwjazkowym předsydstwje, w prezidiju a we wuběrku za lobby-dźěło rozprawješe. Zjawnu skedźbnosć wuwabichu listy čłonam Sakskeho krajneho sejma. Při tym so wosebje duktus listow kritizowaše. Dale so zwěsća, zo falowaše w dźělu listow słowo, kotrež měło na to pokazać, zo jedna so wo zapodaće stejišća, zo “tučasnje” njeje chcyte, zo so nowela Sakskeho serbskeho zakonja tematizuje. Tole by tež wotpowědowało dorozumjenju zwjazkoweho předsydstwa z dnja 01.02.2014, kiž so w zwisku z rozprawu wo noweli Braniborskeho serbskeho zakonja na to dorozumješe, zo njeje chcyte, zo so nowela Sakskeho serbskeho zakonja za čas wólbow tematizuje. Bjezposrědnje na to wužiwaše so stajny kontakt k frakcijam, k zapósłancam kaž tež k prezidentej Sakskeho krajneho sejma, zo by so misnjenje korigowało a móžnemu njedorozumjenju zadźěwało. Při tym so tež zjawne listy a protesty wobkedźbowachu a wobjednachu. Hodźi mjeztym zwěsćić, zo su so přez wjacore rozmołwy wšě prašenja z tučasnymi zapósłancami Sakskeho krajneho sejma wujasnili.

Na próstwu třoch čłonow Domowiny wjedźeše so k mjenowanej naležnosći změrcowske jednanje. Hačrunjež přińdźe změrcowski wuběrk k dopóznaću, zo njeje zapodaće tutych třoch konflikty w zmysle změrcowskeho porjada jasnje dosć wopisowało, přepodaše zwjazkowemu předsydstwu doporučenje, kiž wobsahuje namjety na třěšny zwjazk k lěpšemu dźěłu ze swojimi wobzamknjenjemi. Tute je gremij dnja 07.03.2015 w njezjawnym dźělu swojeho posedźenja wuhódnoćił.

Najebać wšeho toho pak ma so na to pokazać, zo njeje prašenje, hač zasahuje Domowina z protestom do mandata zapósłanca, ale, zo je nowela Sakskeho serbskeho zakonja prěnjotnje tež nutřkoserbska naležnosć w zmysle sobu- a samopostajowanja Serbskeho luda. W Sakskej so diskusija wo tym dotal docyła wjedła njeje. Zwjazkowe předsydstwo je pod dypkom 7.2.1 naćiska dźěłowych směrnicow namjetowała, zo so z potrjebu nowele zhromadnje ze Serbskej radu Sakskeje dorozumimy.

                   - nowelěrowanje kaznjow, póstajenjow a dogronow -

Z pomocu nowelěrowanja bramborskeje serbskeje kazni jo mógała Domowina procowanje pozitiwnje wótlicyś, až jo se źiwało na pominanje zapisanja kšywowego zwězka ako powědarku serbskich zajmow. Z tym ma Domowina něnto teke w Bramborskej kazniski status zastupjarki zajmow Serbow, což wobkšuśijo pismo nowego społnjomócnjonego kněžarstwa Bramborskeje za nastupnosći Serbow, statnego sekretarja Martina Gorholta z dnja 08.08.2014. Z pomjenjoneju nowelu kaznidawarja su se pśipokazali kšywowemu zwězkoju teke dalšne kompetence delegěrowanja. Tak ma Domowina pšawo delegěrowanja zastupjarjow do šulskich konferencow šulow z bilingualnej wucbu.

                   - serbski sedleński rum w Bramborskej -

Južo za cas naźěłanja kazniskeje nowele jo było bytostne pšašanje, lěc ma se wopisanje kazniski definěrowanego sedleńskego ruma znowa rědowaś, kenž teritorialno-specifiske napšawy dwójorěcnosći (na pśikład dwójorěcne napise na toflach) zmóžniju.

Naźěłał jo se rěd indikatorow, z kótarymiž jo se góźeło definicije nastajiś, w kótarych komunach zwenka sedleńskego ruma (pó starej kazni) se serbska rěc abo kultura woplěwa. Južo za cas napšašowanjow  a wótegranjanjow stej zabrałej Bramborska serbska rada, ako teke Domowina jasne stojnišćo, až dejali se te komuny sobu do nowego sedleńskego ruma zarědowaś. Wósebnje ze směra zjadnośeństwa městow a jsow (Städte- und Gemeindebund) su se how wopacnosći rozšyrjowali. Komuny su se naštyrili z wótergi abstruznymi pśegnawanjami a njerealistiskimi scenarijami napśeśiwo serbskim procowanjam. Wuslědk togo jo było, až su se samo komunalne gremije pśeśiwo pśistupoju wugronili. Pó měnjenju cłonkow zwězkowego pśedsedarstwa jadna se pśi tom wó njeźiwanje na wažne mjeńšynopšawniske zasady. Faktiski su w pótrjefjonych komunach wětšyny (komunalne gremije) nad mjeńšynu (serbske wobydlarstwo) wótgłosowali. W zjawnych pósejźenjach jo se z boka zagronitych zastupjarjow komunow eksistenca serbskorěcnego wobydlarstwa zaprěwała, rownož su kultura abo rěc w tych stronach prezentne. Zaprěwała jo se wěda wó tom, až se w tych wótpowědujucych komunach serbski powěda. Napśeśiwo krajnemu sejmoju smy jasnje na to pokazali, až se how na wopśimjeśe artikla 25 (šćit pšawa Serbow) wustawy njeźiwa a na dobro artikla 97 (samopóstajanje komunow) wustawy wó nju njeroźi. Šćit pšawow Serbow jo nadawk krajnego sejma. Pśez nadměru na źiwanje komunalnych zajmow jo se tomu zajźowało.

Južo toś to wuwiśe ma nas nastupajucy diskusije w Sakskej pśed pśechwatanymi pominanjami wó noweli warnowaś.

Zazdaśim ze zawiny pśedstojecych wólbow jo se konstrukt wuwił, kenž toś tu diskusiju njewujadna, ale jano casowje wótsuwa. Nowela kazni, kótaraž jo se w januarje 2014 wobzamknuła, jo nabyła swóju płaśiwosć akle w juniju samskego lěta. Pšašanje rozšyrjenja sedleńskego ruma jo se wó 24 mjasecow pódlejšyło. Serbska rada ako teke Domowina procujotej se wó nawězanje kontaktow ku komunam, kenž góźe se pó wopisanju ako potencielne komuny serbskego sedleńskego ruma. Domowina procesoju slědujo a jen dalej pódpěrujo. Regionalne powědarki gromaźe ze zagronitymi za serbske nastupnosći wótpowědujucych wokrejsow kontakty nawězuju.

3.2.    Domowina so za to zasadźi, zo so čłonojo Serbskeju radow Braniborskeje a Sakskeje za wólbnu dobu 2014 - 2019 bjezwuwzaćnje wot Serbow na zakładźe zakonskeho rjadowanja legitimuja.

                   - wólby Sakskeje serbskeje rady -

Zo by so zmysł tutoho dypka wobswětlił, ma so rysować, kak je k tutomu žadanju dóšło. Wuwiće w Sakskej a Braniborskej bě w tym času rozdźělnje.

W Sakskej zapoda so w lěće 2010 přez Domowinu za čas wólbow Serbskeje rady lisćina z dźesać namjetami na krajny sejm. Jednaše so wo wuslědk wólbow, kotrež přewjedźechu so we wothłosowanju ze serbskimi towarstwami. Při tym wupokazaše lisćina wuslědki “serbskich wólbow”, potajkim slěd wotpowědnych mjenow. Wočakowanje na saksku politiku bě, zo so namjety w zmysle rozsuda Serbow jedyn k jedyn přewzaja a ći štyri prěni kandidaća (z najwjace “serbskimi” hłosami na mjenowanej lisćinje) so wot krajneho sejma wopodstatnja Krajny sejm pak tole dospołnje ignorowaše a zadźěłaše namjety třěšneho zwjazka do swójskeje lisćiny, tuž so serbske wólby njewobkedźbowachu. Nalěžnosć so w gremijach Domowiny tematizowaše a wurosće namjet, Sakski serbski zakoń w tym zmysle změnić, zo so direktnje do njeho zapisa, zo so namjety Domowiny přez krajny sejm wopodstatnja. Z tym by so hodźało sebjepostajowanje Serbow zwyšić.

W slědowacych rozmołwach z frakcijemi krajneho sejma wotradźichu politikarjo tutomu postupowanju a namjetowachu, zo bychmy wólby na serbskej stronje kwalifikowali. Tomu so zwjazkowe předsydstwo přizamkny a kwalifikowaše proces wólbow serbskeje rady w Sakskej. Při tym so na to dźiwaše, zo poda so jenož telko kandidatow, kaž je městnow w radźe. Přez šěroke zapřijeće wšelkich serbskich cyłkow njeje so namjet Domowiny do prašenja stajił abo přez napřećiwne namjety zesłabił. Krajny sejm je namjetej Domowiny slědował a dnja 11.03.2015 namjet Domowiny přiwzał.

                   - wólby Bramborskeje serbskeje rady -

Nowelěrowanje bramborskeje serbskeje kazni jo sebje pominało wěcej ako źaseś lět trajuce procowanja a wjele jadnanjow. Južo za cas toś teje doby stej se głowna zgromaźina a zwězkowe pśedsedarswo Domowiny na stojnišćo ku toś tej nastupnosći dorozměłej. W zmysle skšuśenja sebje– a samopóstajowanja Serbow, źiwajucy na njejasnosći wokoło wólbow serbskeje rady w Bramborskej a wuchadajucy z nazgónjenjow wólbow serbskeje rady w Sakskej jo było wótcakowanje, až se wólbny modus pó pśikłaźe sakskego modela kazniski rědujo. Pó wóli Serbskeje rady jo se wótchylajuce naraźenje pótrjefjecy wólbny modus zawjadło, kenž se njekšyjo z naraźenim Domowiny. Hynacej ako w Sakskej se bramborska rada něnto pśez listowe wólby wuzwólijo, kenž se w zagronitosći wót Domowiny pówołanego wólbnego wuběrka  pśewjedu. Z wjeźenim wólbnego registra we wólbnem zastojnstwje togo wuběrka ma se statnemu doglědoju zajźowaś. Mamy zwěsćiś, až njejo se w tom dypku raźiło, wobzamknjony zaměr głowneje zgromaźiny dojśpiś. Smy nadawk pśiwzeli a mamy se něnt wó to procowaś, až se wólby pśewjedu a až jo wobźělenje reprezentatiwne.

Zezspominajucy dajo se zwěsćiś, až njejo se jadnało pśi tych rozdźělnych měnjenjach, kenž su se w tom zwisku jawili, wó njedorozměśe mjazy Serbami a politikarjami, ale jadnučki wó nutśikoserbsku njewobjadnosć. 

3.3.    Domowina so prócuje wo změnu statneho zrěčenja wo Załožbje za serbski lud kotraž zmóžni, zo so Rada Załožby za serbski lud za nowu wólbnu dobu 2015 - 2019 bjezwuwzaćnje ze Serbow skonstituuje. Statni zastupjerjo měli z dohladowanskej radu jenož hišće prawe wužiwanje srědkow po płaćiwych předpisach kontrolować.

                   - diskusija wo zestawje załožboweje rady -

2013 jewješe so prašenje, hač je prezenca pjenjezydawarjow w komisiji a radźe Załožby za serbski lud ze stron Serbow chcyta. Wobsteješe měnjenje, zo so z tym rozsud w zmysle samopostajowanja Serbow njezmóžni. Mjez druhim w kulturno-politiskej konferency zaběraše so Domowina z tutej naležnosću a dóńdźe k zwěsćenju, zo ma tučasna zestawa tež lěpšinu, zo su pjenjezydawarjo na rozsudźe sobu wobdźěleni a zo je tak móžno runje tutych za problemy sensibilizować. Jako dalše wužadanje wopokazaše so problem, zo njehodźeše so dźěławosć serbskich radźićelow załožby tak kwalifikować, zo zastupowachu wosebje w napjatych rozsudach zhromadne stejišćo.

Zwjazkowe předsydstwo je so tuž rozsudźiło, wólbny proces kwalifikować a z móžnymi kandidatami hižo do wólbow nadawki a wočakowanja na čłonow rady wobrěčeć. Bohužel je so to tónkróć jenož za kandidatow z Hornjeje Łužicy poradźiło, dokelž je so nominowanje zastupjerjow Delnjeje Łužicy ze stron Serbskeje rady w Braniborskej hač do kónca lěta 2014 dliło. 

                   - njedorozměśa pótrjefjece změny protokoloweje notice -

Iritacije su zbuźili njedorozměśa mjazy bramborskeju radu za serbske nastupnosći a Domowinu w juliju lěta 2014. Kaznidawaŕ jo měł ze zawjeźenim zastupnistwa zajmow wótpóglěd, zakładne kompetence mjazy kšywowem zwězkom a radu za nastupnosći Serbow rědowaś. Wótpowědujucy jo dejała rada swóje kompetence w kwalificěrowanju parlamentariskich procesow skšuśiś a kšywowy zwězk funkciju powědarki zajmow a z togo wurosćecy nadawk pomjenjowanja serbskich zastupjarjow do wšyknych dalšnych gremijow wutwóriś. Tak pišo se w dokumenśe krajnego sejma cysło 5/5401:

                   “Z wótstawkom 2 se prědny raz w Bramborskej kriterije definěruju, pó kótarychž se jaden 

                   zwězk ako kšywowy zwězk a stakim ako politiske zastupnistwo zajmow Serbow

                   pśipóznajo. To teke pśinosujo k wuwóstśenju nadawkow Rady za serbske nastupnosći,
                   kótaraž w tej chyli brachujucych alternatiwow dla nadawki wugbajo, kenž te jadnogo
                   póraźujucego parlamentariskego gremija pśesegaju.”
                   “Brachujucych alternatiwow dla pak jo rada teke nadawki pśewzeła, kenž w zasaźe njejsu
                   k jeje jědrowym kompetencam słušali, dla cogož how rozjasnjenje pśiźo.”

                                                                       (glědaj dokument krajnego sejma cysło 5/5401)

Z togo jo se wuwijała mysl, statkownosć rady Załožby za serbski lud pśez jadnotny wólbny modus w Sakskej a Bramborskej pówušyś. To jo se staś dejało pśez zjawny proces namakanja kandidatow, jich dokradnu a wobšyrnu informaciju wó jich nadawkach w pśedpólu wólbow a jadnotny wólbny modus. Toś to by teke zakładnej mysli kaznidawarja, zawjeźenje powědarki zajmow, kótaraž serbskich zastupjarjow we wšakich gremijach póstaja, wótpowědowało. Tak by móžno było, pśez zgromadne póstupowanje wliw w zmysle sebje- a samopóstajowanja Serbow zmócniś.

Mjaz tym, až jo se to za sakskich serbskich cłonkow rady Załožby za serbski lud tak zwopšawźiło, njejo se to w Bramborskej raźiło.

Dnja 19.11.2013 su se zmakali prezidium Domowiny, župan župy Dolna Łužyca a cłonki Bramborskeje serbskeje rady w Chóśebuzu, aby se nastupnosć wótgłosowała. Wuslědk togo pósejźenja jo był, až su se pśibytne na to dorozměli, až jo to nosece naraźenje.

Tomu slědujo a na zakłaźe wobzamknjenja zwězkowego pśedsedarstwa cysło 57 z dnja 08.03.2014 (na zgromadnej klawzurje z cłonkami Załožboweje rady) jo se ministarskemu prezidentoju dr. Woidke dnja 11.03.2014 pisna pšosba Domowiny, až by se dejała notica statnego dogrona w nastupnosći wólbow cłonkow rady Załožby za serbski lud pśeměniś a pšawo nominěrowanja cłonkow rady w Bramborskej wót Serbskeje rady pśejś na kšywowy zwězk.

Na rozgronje stej se wobźěliłej tegdejšy župan a zastupujucy župan župy Dolna Łužyca, kenž stej rownocasnje teke cłonka Serbskeje rady byłej. Ministarski prezident jo pšosbu pśiwzeł a jo ju do fachowego ministarstwa pósrědnił, aby se nastupnosć wobźěłała.

Se wótchylecy wót doněntajšnego dorozměśa jo Bramborska serbska rada Domowinje dnja 04.04.2014 pisnje k wěsći dała, až njejo z naraźenim wobjadna.

Na zakłaźe slědujucego protesta Bramborskeje serbskeje rady jo wótpokazało fachowe ministarstwo pśesajźenje kaznidawarja w toś tej nastupnosći.

Wótwórjona jo až doněnta zawina wótpokazanja, wósebnje gaž glědamy na pśedchadne pozitiwne signale rady.

Wobzamknjenje zwězkowego pśedsedarstwa k toś tej nastupnosći:

“Domowina pomina se změnu protokoloweje noticy k artikloju 7 wótstawk 1 cysło 1 statnego dogrona mjazy Krajom Bramborska a Lichotnym statom Sakska k wutwórjenju Załožby za serbski lud z dnja 28.08.1998 až do kóńca septembra 2014.

Protokolowa notica ma se na slědujucy tekst pśeformulěrowaś:

„Das Land Brandenburg und der Freistaat Sachsen erklären, dass die Benennung und Entsendung der Vertreter des sorbischen/wendischen Volkes in den Stiftungsrat in Verantwortung des Bundesvorstandes des Dachverbandes Domowina - Bund Lausitzer Sorben - nach Abstimmung mit den sorbischen/wendischen Vereinigungen und den Räten für sorbische/wendische Angelegenheiten vorgenommen wird.“

Zwězkow pśedsedarstwo pódajo pšawniskemu wuběrkoju nadawk, na zakłaźe diskusije klawzury dnja 08.03.2014 wólbny modus wuźěłaś.”

     (Wobzamknjenje cysło 57 z dnja 08.03.2014)

4.    Spěchowanje serbskeje kultury

4.1.    Domowina so dale za to zasadźi, zo so zarjadniska podpěra za kulturne aktiwity a projekty na bazy skónčnje rjaduje. K zaručenju dosahaceho financowanja projektowych a zarjadniskich potrjebow prócuje so Domowina wo tajke nowelěrowanje financneho dojednanja, kotrež tež inflacisku ratu sobu zapřija.

<s> </s>

Strukturna diskusija wo přechodźe projektnych sobudźěłaćerjow ze załožby do Domowiny njeje dotal k spokojacemu wuslědkej wjedła, hačrunjež wotpowědne žadanja Domowiny hižo 15 lět wobsteja. Zwjazkowe předsydstwo žadaše sebi přerjadowanje SKI a Lódki kaž tež projektnych sobudźěłaćerjow do struktury třěšneho zwjazka a z tym do zamołwitosće našich towarstwow. Tole njeje so hač do dźensnišeho wobkedźbowało.

Namjet załožby, wutworić dźesać połměstnow, kotrež so do towarstwow direktnje rozrjaduja, wobhladuje so jako njeefektiwna metoda spěchowanja. Lěpše rozrisanje by było, bychu-li so wšitke městna w formje posłužboweje agentury zhromadźili. Pola tuteje bychu towarstwa próstwu wo podpěru zapodali. Tak by so nimo toho hodźało tež za symbiozy mjez projektami wabić.

Město toho lubi dotalna struktura, zo přewjedu so samsne formaty přez wjacorych zarjadowarjow paralelnje. Prašenje efektiwnych a wunošnych institucionelnych strukturow budźe a dyrbi nas dale zaběrać.

                   - nowelěrowanje finančneho zrěčenja -

Finančne zrěčenje, wobstejace mjez Zwjazkom a krajomaj Sakska a Braniborska, je w lěće 2013 wuběžało a so nětko lětnje na zakładźe tam zapisanych starych sumow podlěši. Runočasnje pak hodźi so zwěsćić, zo personalne a wěcne kóšty dale stupaja. Z tym njezhubi finančna podpěra załožby drje swój wolumen, tola runočasnje so hódnota tutoho spěchowanja zniži. Hižo z lěta 2013 njehodźeše so tak dotalna struktura spěchować. Tež njewobsteja hižo žane dwójne struktury abo druhe móžnosće zalutowanja. Nachwilne hospodarjenje w zašłymaj lětomaj poćežowaše přidatnje finančnu situacija serbskich institucijow a towarstwow. Zhromadnje z politikarjemi w Zwjazku a we woběmaj krajomaj prócowaše so Domowina wo přidatne spěchowanje we wysokosći 1 mio. €. Nowelěrowanje finančneho zrěčenja widźimy jako njewobeńdźomne. Při tym ma so inflaciske stopnjowanje wobkedźbować. Přez politiske dźěło wosebje za čas wólbow móžachmy docpěć, zo so spěchowanje Załožby we koaliciskich zrěčenjach kruće zapisa. Mamy pak zwěsćić, zo njeje nadawk, finančne zrěčenje nowelěrować, hišće spjelnjeny. Nadawk nas dale zaběra. K tomu předleži Wam delegatam naćisk rezolucije hłowneje zhromadźizny.

4.2.    Domowina budźe z hosćićelku swětoweho kongresa CIOFF w lěće 2014 we Łužicy. We wuskim zhromadnym dźěle z kulturnymi akterami a zamołwitymi prezentuje wona zastupjerjam cyłeho swěta wukonliwosć serbskeho ludoweho wuměłstwa.

W času wot 16. hač do 24.10.2014 wotmě so swětowy kongres CIOFF w Budyšinje. Z wjace hač 180 delegatami a dalšimi hosćimi běše to wulkotny dopokaz skutkownosće našeho třěšneho zwjazka. Organizatoriske zamołwitosće, planowanje, financowanje a přewjedźenje ležeše w zamołwitosći zarjada Domowiny. Jednaćel Domowiny je so, runje tak, kaž nimale wšitcy přistajeni Domowiny z wulkim angažementom za radźenje tutoho wjerška zasadźił. Dźakujemy so zarjadej, kaž tež wšitkim dalšim pomocnikam a podpěraćelam wutrobnje. Wopytowarjo su sebi dobru serbsku hospodliwosć jara chwalili. Mamy pak na to pokazać, zo smy z tutej akciju na kapacitne mjezy našeho zarjada storčili. Z toho wurosće prašenje, štó ma so w přichodźe wo tajke wulkozarjadowanja starać. Zarjad Domowiny je na nadawki třěšneho zwjazka wjazany, štož woznamjenja dźěło za naše towarstwa a cyłki kaž tež politiske dźěło našich gremijow. Přidatne projekty kaž festiwal, Europeada, kulturne konferency abo CIOFF-kongres su drje za Serbow dobre znamjo kulturneje bohatosće, tola přežadaja našich přistajenych dźeń a bóle. Tole je špatna stronka njeporadźeneje strukturneje změny. Mamy zwěsćić, zo mamy drje projektowe městna w serbskich institucijach, zo pak so zamołwitosć za organizaciju a přewjedźenje nimale wšitkich wulkoprojektow na naše towarstwa a zarjad Domowiny koncentruje. Tutón brach ma so wotstronić.  

5.    Góspodarske a infrastrukturelne nastupnosći

5.1.    Domowina procujo se dalej wó to, až se wobglěduju serbske zajmy pśi dalšnem planowańskem procesu za dalejwjeźenje wócynjone brunicoweje jamy Wochozy. Wóna pódpěrujo Župu Běła Wóda/Niska pśi procowanjach wó zachowanje a zmócnjenje serbskeje substance pód wuměnjenjami dłujkodobnego wudobywanja brunice.

Wudobywanje brunice w serbskem sedleńskem rumje jo dalej wupominanje za politiske jadnanje kšywowego zwězka. Domowina jo se dnja 28.01.2012 pótrjefjecy brunice  jasnje wugroniła. Dnja 14.09.2013 jo toś to wóspjetowała:

                   “Zwězkowe pśedsedarstwo Domowiny:
                   1.       wobtwarźijo swójo wobzamknjenje z dnja 28. januara 2012 a w programje

                            Domowiny, až njamaju se žedne dalšne jsy serbskego sedleńskego ruma
                            wótbagrowaś.

                   2.       wótpokazujo dalejwjeźenje jamy Wjelcej-pódpołudnjo a jamy Wochozy a pomina
                            sebje na srjejźny cas rědowane a planowane zakóńcenje wudobywanja brunice w    
                            serbskem sedleńskem runje.

                   3.       apelěrujo na cłonkow planowańskego zwězka Górna Łužyca-Dolna Šlazyńska,
                            schwalenje wustawkow brunicowego planowanja wótpokazaś.

                   4.       napomina kněžarstwje Sakskeje a Bramborskeje wótpokazaś wobzamknjenje
                            wustawkow regionalneju planowańskeju zwězkowu za dalejwjeźenje jamowu

                            Wjelcej-pódpołudnjo a Wochozy.

                   Domowina se w zwisku z tematiku brunice dalej k stawnemu dialogoju z krajnyma
                   kněžarstwoma, planowańskima zwězkoma, koncernom Vattenfallom, wósebnje pak
                   z wobydlarjami potrjefjonego regiona wuznawa.”

                                                           (stojnišćo zwězkowego pśedsedarstwa z dnja 14.09.2013)

Tema brunica rozdwóji łužyske wobydlarstwo. Pozicija Domowiny jo w krajomy specifiska. Toś to jo wuslědk regionalnego jadnanja Domowiny, w kótaremž su se pótrjefjone župy słyšali a toś to stojnišćo se pśez kšywowy zwězk zastupujo. W Bramborskej, na teritoriju župy Dolna Łužyca wótpokazujo Domowina zasadnje dewastowanje serbskich jsow. W Sakskej, na teritoriju župy Jakub Lorenc-Zalězki wóna tejerownosći dewastowanje wótpokazujo. Rownocasnje pak jo zwólniwa w nadawku a zmysle pótrjefjonych ze wšymi bokami do dialoga stupiś. Tak a z wuźěłanim swójskego koncepta za wobchowanje a dalejwuwiśe Serbstwa pód wuměnjenjami pśesedlenja jo móžno, to serbske teke pód noweju situaciju wuchowaś.

Domowina jo zastupjona w regionalnych planowańskich zwězkach a w brunicowyma wuběrkoma w Bramborskej (z głosowańskim pšawom) a w planowańskem regionje Górna Łužyca-Dolna Šlazyńska (z póraźujucym głosom). W brunicowem planowanju za rozšyrjenje jamow Wochozy a Wjelcej-pódpołudnjo jo sebje kšywowy zwězk na naraźenje pótrjefjoneju župowu swójo stojnišćo naźěłał a zapódał. Planowańske a kněžarstwowe gremije pak njejsu našym pominanjam wótpowědowali, pśesedlenjam zajźowaś a planowański proces pód wuměnjenjami energetiskego pśewrośenja copnuś.

5.2.    Domowina zasadźi so za to, zo so serbske zajimy při dalšim wuwiću Łužiskeje jězoriny wobkedźbuja.

5.3.    Domowina pokročuje ze sobudźěłom w modelowym regionje Hornja Łužica - Delnja Šleska w zwisku z trěbnymi naprawami k lěpšemu wobkedźbowanju wužadanjow demografiskeho wuwića.

Domowina prócuje so wo wobkedźbowanje serbskich wobsahow při regionalnym wuwiću. Wosebje Łužiska jězorina, kotraž so přiběrajcy za turistiske wužiwanje wutwari, měła so dwurěčnje wupisować. Runje tak měli so dale do wuwića modeloweho regiona Hornja Łužica - Delnja Šleska zawjazać. Přez stajny dialog, kotryž wudźeržuja wosebje referenća, regionalni rěčnicy a župy, měli našu poziciju dale sposrědkować.

6.    Zhromadne dźěło z legislatiwu a eksekutiwu wšěch runin

6.1.    W přihotach na komunalne wólby w lěće 2014 podpěruje Domowina serbske wolerske zjednoćenstwa a dalšich serbskich kandidatow. Wona prócuje so wo prawidłowne wothłosowanje z nowowuzwolenymi komunalnymi parlamentami a zamołwitymi w serbskich naležnosćach.

Ke komunalnym wólbam nastaji Domowina z pomocu wuběrka za lobby-dźěło a župu Delnja Łužica wólbne naprašniki, kotrež so kandidatam wotpowědnych wólbow podachu. Wotmołwy so analyzowachu a buchu na internetnej stronje Domowiny dokumentowane.

Domowina podpěraše Serbske wolerske zjednoćenstwa při komunalnych wólbach 2014. Tak je so radźiło, znowa jednoho zastupjerja SWZ do wokrjesneho sejma wokrjesa Budyšin wolić. Wón je so, tak kaž dotal, frakciji swobodnych wolerjow přizamknył. Přez społnomócnjenu za serbske naležnosće a přez poradźowacy kruh za serbske naležnosće, w kotrymž su tež třo regionalni rěčnicy Domowiny zastupjeni, wudźeržuje třěšny zwjazk kontakt k zapósłancam wokrjesa. Za přichod ma so dźěło SWZ hišće směrodajnišo a časowje zašo organizować, při čimž móže Domowina podpěrać. Zdobom ma so SWZ při prócowanju podpěrać, kontakt k dalšim serbskim wolerskim zjednoćenstwam na komunalnej runinje (w gmejnach) nawjazać. Regionalni rěčnicy maja nadawk, stajny kontakt ke komunam wudźeržować. Kónc lěta 2014 je so format “předsyda na wopyće w komunje” znowa załožił a mjez druhim w gmejnje Halštrowska hola praktikował. Ma so tak hišće wuši kontakt ke komunam nawjazać. Wopyt a rozmołwy so wot wobdźělenych pozitiwnje hódnoćachu.

K wudźěłanju namjeta za zhromadnu konferencu Braniborskeje a Sakskeje z krajnymi radami, měšćanostami, wjesnjanostami a zamołwitymi za serbske naležnosće k zahajenju noweje wólbneje doby přewjedźe wuběrk za lobby-dźěło zhromadne wuradźowanje z tehdomnišim społnomócnjenym za serbske naležnosće Budyskeho wokrjesa, Benediktom Cyžom. Nasta lisćina konkretnych dypkow za wotběh tajkeje konferency. W diskusiji wujewi so, zo je wobkedźbowanje praktiskich informaciskich potrjebow wosebje w kruhu wjesnjanostow trěbne a zo słuži předewšěm zmóžnjenje mjezsobneje wuměny we wotputanej, njeformelnej formje zajimam Serbow.

6.2.    Domowina podpěruje nowowutworjenje poradźowacych gremijow na polu serbskich naležnosćow poboku wokrjesow a komunow we wólbnej dobje 2014 - 2019 w Braniborskej a Sakskej. Wona prócuje so wo stajne a spomóžne zhromadne dźěło z nimi a wo wuměnu nazhonjenjow.

W zwisku z komunalnymi wólbami w zašłym lěće su so komunalne gremije za wólbnu dobu 2014 - 2019 znowa konstituowali. Domowina, wosebje ze stron swojich župow, namjetowaše wěcywustojnych serbskich wobydlerjow do gmejnskich a wokrjesnych gremijow, kotrež maja jara rozdźělny status. To saha wot dźěłoweho kruha a přirady hač do jeničkeho wuběrka za serbske naležnosće (wokrjes Sprjewja-Nysa). Wažne pak budźe, kotre aktiwity tute gremije z podpěru zamołwitych za serbske naležnosće iniciěruja.

6.3.    Domowina wudźěła za wólby krajneju sejmow Braniborskeje a Sakskeje w lěće 2014 wočakowanja na polu serbskich naležnosćow a nawjaza trěbne kontakty k nowowuzwolenym zapósłancam a gremijam.

Tež před wólbami do krajneju sejmow Sakskeje a Braniborskeje je so Domowina na kandidatow z wólbnymi prašenjemi wobroćiła, kotrež so tohorunja analyzowachu a na internetnej stronje Domowiny dokumentowachu. W Braniborskej přewza tutón nadawk župa Delnja Łužica. Ma so zwěsćić, zo přilubichu wšitke demokratiske strony zhromadne dźěło a zo chcedźa so za žadane rozšěrjenje sobu- a samopostajowanja zasadźować (nimo AfD).

Po wólbach nawjaza Domowina w Sakskej a Braniborskej k wšitkim frakciskim wjednistwam (nimo AfD), wšěm zapósłancam serbskeho sydlenskeho ruma a wšitkim ministerstwam, kaž tež woběmaj ministerskimaj prezidentomaj kontakt z próstwu wo zetkanje. Tomu so we wjetšinje slědowaše. Zetkanja so hišće přewjedu.

Da so zwěsćić, zo je Domowina k wšitkim demokratiskim stronam lěpši kontakt nawjazać móhła. Za přichod planuja so parlamentariske wječorki we woběmaj krajnymaj sejmomaj, kotrež maja posrědkowanju serbskich wobsahow słužić. 

6.4.    Domowina zasajźujo se mócnjej za rownogódne wužywanje serbskeje rěcy w zjawnem žywjenju serbskego sedleńskego teritorija. Wóna póraźujo zjawne zastojnstwa pśi zarucenju dwójorěcnych pómjenowanjow na zakłaźe płaśecych pśedpisow a pśi wupórěźenju zmólkow w serbskich napismach. Domowina pódpěrujo zaměrne zwopšawźenje "Plana naprawow Sakskeho statneho knježerstwa k pozbudźowanju a wožiwjenju nałožowanja serbskeje rěče" a zasajźujo se za wótpowědne konkretne napšawy krajnego kněžarstwa Bramborskeje.

Serbska rěc w zjawnosći jo tema, kótaraž jo pśewóźowała Domowinu pśi wšych zmakanjach w Sakskej a Bramborskej. Dajo se groniś, až pśedlaže widobne procowanja a wuslědki komunow k pólěpšenju wužywanja serbšćiny, wósebnje w zastojnstwowych strukturach. Teke wustawki komunow a wokrejsow k spěchowanju serbskeje rěcy a kultury pśedlaže. Dalej wobstojecy problem jo dwójorěcne wopisanje toflow a drogownikow.

Pó źělach to pśecej hyšći felujo abo jo kradu połne zmólkow. Alarměrujucy jo fakt, až se pšawniska formula, dwójorěcne wopisanje w sedleńskem rumje, pó źělach dopołnje wopaki realizěrujo. Dwójorěcne wopisanje wobgranicujo se cesto jadnučki na dwójorěcne wopisanje wšych tych toflow, kenž cile w sedleńskem rumje wopisuju, z cymž se wěsty póžěl dwójorěcnosći a teke wědy wó teritorialnych pomjenjowanjach zgubijo. How mamy za pśiduce lěta dosć źěła. Pśi tom pak njedejało wó protest hyś, ale wó nawězanje kontaktow k wótpowědujucym instancam a rozjasnjenje tematiki. Jano gaž wóni naše pšosby  a płaśiwe pšawniske póstajenja znaju, dajo se tomu zajźowaś, až samo pó napominanej změnje wopacnych pomjenjowanjow a wótpóranju toś tych, se na samskej tofli wótnowotki nowe zmólki njenamakaju. Tak dejało se teke tomu dopomagaś, až se pó źělach kuriozne odyseje pózgubjuju, ako tych wěcej ako 10 rozdźělnych pomjenjowanjow města Chóśebuza. Pśi dalšnych procowanjach buźo nowy zastojnski pśedpis Bramborskeje, kenž mjazy drugim prědny raz samsku wjelikosć pismikow dwójorěcnych toflow rědujo, dobry zakład a pśikład za móžne noworědowanje w Sakskej.

Zwěsćujomy, až jo wósebnje w Sakskej plan napšawow statnego kněžarstwa k pózbuźowanju a k wóžywjenju serbskeje rěcy dobry zakład  k skšuśenju serbšćiny w zjawnosći. Domowina buźo zwopšawźenje toś tych napšawow dalej pódpěrowaś. Ale teke komuny serbskego sedleńskego teritorija muse pśinosowaś, ako to na pśikład zawjeźenje dwójorěcnych  pśipowěźenjow w měsćańskich busach we Wórjejcach pokazujo.

Dalej jo Domowina w Sakskej witała a pódpěrała zawjeźenje Zejlerjowego myta, z kótarymž se pśesegajuce procowanja wó serbsku rěc cesće.

Teke w Bramborskej se we tej chyli zajm za taki statny plan napšawow pokazujo. Domowina co naźěłanje takego pódpěrowaś.   

napisał: Dawid Statnik, 19.03.2015